งานเลี้ยงฉลองสุดหรูหราด้วยฝีมือเชฟจากภัตตาคารฝรั่งเศสชื่อดัง ปรุงให้กับชาวบ้านผู้เคร่งครัดศาสนา (Pietistic Lutheranism) แต่พวกเขากลับเชื่อว่าอาหารมื้อนี้จักทำให้ตกนรกหมกไหม้, คว้ารางวัล Oscar: Best Foreign Language Film
ผมรับรู้จัก Babette’s Feast (1987) จากหนึ่งในภาพยนตร์เรื่องโปรดของ Hayao Miyazaki ทีแรกก็ไม่ได้ใส่ใจอะไรกับชื่อหนัง จนกระทั่งตอนเขียนถึง The Scent of Green Papaya (1993) กำกับโดย Trần Anh Hùng แล้วพบเจอบทความพาดพิงผลงานล่าสุด The Taste of Things (2023) ทำการการเปรียบเทียบ Babette’s Feast (1987) เลยเพิ่งค้นพบว่าภาพยนตร์มีเนื้อหาเกี่ยวกับมื้ออาหารฝรั่งเศสสุดหรูหรา
ความเป็นครัวชั้นสูง อาหารสไตล์ยุโรป อาจทำให้ชาวเอเชียอย่างเราๆ เข้าไม่ถึงสัมผัส รสชาติ ผิดแผกแตกต่างจากภาพยนตร์อย่าง Tampopo (1985), The Scent of Green Papaya (1993), Eat Drink Man Woman (1994) หรือ Jiro Dreams of Sushi (2011) ปรุงแต่งมื้ออาหารที่มักคุ้นเคยชิน แค่ได้ยินเสียงครก สับหมู หรือกระทะไฟแดง กลิ่นหอมฉุยก็แทบจะลอยมาเตะจมูก
Axel Gabriel Erik Mørch (1918-2014) นักแสดง/ผู้กำกับภาพยนตร์ สัญชาติ Danish เกิดที่ Aarhus, Denmark ครอบครัวเป็นเจ้าของโรงงาน ฐานะร่ำรวย ถูกส่งไปใช้ชีวิตยัง Paris, France จนกระทั่งอายุ 17 กิจการล้มละลายเลยต้องหวนกลับ Denmark ฝึกฝนเป็นคนทำงานไม้ (Carbinet Maker) ก่อนได้เข้าเรียนการแสดง Royal Danish Theatre จบออกมามุ่งหน้าสู่ฝรั่งเศส เป็นนักแสดงละครเวที Théâtre de l’Athénée, Théâtre de Paris, จากนั้นเริ่มผันตัวสู่เบื้องหลัง กำกับซีรีย์โทรทัศน์ ภาพยนตร์เรื่องแรก Nothing But Trouble (1955), ผลงานส่วนใหญ่มักเป็นแนวตลกโปกฮา ว้าวุ่นวายเกี่ยวกับเรื่องทางเพศ อาทิ The Red Mantle (1967), Sex and the Law (1967), The Goldcabbage Family (1975) ฯ
มีโปรเจคหนึ่งที่อยู่ในความใฝ่ฝันของ Axel คือดัดแปลงเรื่องสั้น Babettes Gæstebud แปลว่า Babette’s Feast ชื่อไทย งานเลี้ยงของบาเบตต์ ประพันธ์โดย Isak Dinesen นามปากกาของ Baroness Karen Christenze von Blixen-Finecke (1885-1962) นักเขียนชาว Danish เจ้าของอีกผลงานดัง Out of Africa (1937)
All I can say is that in Babette’s Feast there’s a minister, but it’s not a film about religion. There’s a general, but it’s not a film about the army. There’s a cook, but it’s not a film about cooking. It’s a fairy tale, and if you try to over-explain it, you destroy it. If you wish, it’s a film about the vagaries of fate and a film about art because Babette is an artist. She creates the greatest masterpiece of her life and gives it to the two old maids.
ต้นฉบับเรื่องสั้นระบุพื้นหลังเมืองท่า Berlevåg เหนือสุดของประเทศ Norway แต่พอผกก. Axel เดินทางไปสำรวจสถานที่ พบว่ามีความหรูหรา สวยงามเกินไป “beautiful tourist brochure” ไม่เหมาะกับวิถีสมถะเรียบง่าย เลยตัดสินใจมองหาสถานที่แห่งใหม่ ก่อนพบเจอหมู่บ้าน Vigsø, Thisted Kommune ตั้งอยู่ชายฝั่งตะวันตกเฉียงเหนือของ Nordjylland (North Jutland)
There is a lot that works in writing, but when translated to pictures, it doesn’t give at all the same impression or feeling. All the changes I undertook, I did to actually be faithful to Karen Blixen.
Gabriel Axel
พอได้สถานที่ถ่ายทำ มอบหมายให้ Sven Wichmann (Production Design) ออกแบบสร้างหมู่บ้านขึ้นใหม่ เน้นความเรียบง่าย ไม่ต้องการให้มีจุดโดดเด่นอะไร
จะว่าไปมีช่วงกึ่งกลางเรื่อง Filippa & Martine หลังจากพบเห็นเครื่องปรุงอาหาร วัตถุดิบที่ยังมีชีวิตของ Babette บังเกิดความหวาดกลัว จินตนาการเตลิดเปิดเปิง ภาพซ้อนวันโลกาวินาศ คนขี่ม้าสี่คนแห่งวิวรณ์ (Four Horsemen of the Apocalypse) ราวกับว่านี่อาจเป็นกระยาหารมื้อสุดท้าย รับประทานแล้วคงได้ตกนรกทั้งเป็น
เมนูของ Babette ต้นฉบับเรื่องสั้นเห็นว่ามีเขียนชื่อเมนู แต่จะไม่ลงรายละเอียดว่าทำอะไรยังไง (ไม่มีสูตร) ผกก. Axel จึงมอบหมายให้หัวหน้าเชฟ (Head Chef) Jan Cocotte-Pedersen จากภัตตาคาร La Cocotte ณ Copenhagen เป็นผู้ออกแบบเมนู 5-course ประกอบด้วย
(ซุป) Soupe de tortue géante [Giant Turtle Soup]
ไวน์องุ่น Xérès amontillado [Amontillado Sherry]
(ออร์เดิฟ) Blinis Demidoff (au caviar et à la crème) [Blinis Demidoff (with caviar and cream)]
แชมเปญ Champagne Veuve Clicquot 1860
(จานหลัก) Cailles en sarcophage au foie gras et sauce aux truffes [Quail in sarcophagus with foie gras and truffle sauce]
ไวน์แดง Clos de Vougeot 1845
(สลัด) Salade d’endives aux noix [Endive salad with walnuts] Fromages français d’Auvergne [French cheeses from Auvergne] Savarin et salade de fruits glacés [Savarin and frozen fruit salad]
(ของหวาน) Baba au rhum [Rum Baba and fresh glazed fruit salad]
Klokken slår, tiden går, evigheden os forestår. Lad os da bruge den kostbare tid, tjene vor Herre med al vor flid, så skal vi nok komme hjem!
The clock strikes, time passes, eternity presides over us. Let us then use the precious time, serve our Lord with all our diligence, then we must come home!
ตัดต่อโดย Finn Henriksen (1933-2008) ผู้กำกับ นักเขียน ตัดต่อภาพยนตร์ สัญชาติ Danish,
ในส่วนของเพลงประกอบ ส่วนใหญ่จะมีลักษณะ ‘diegetic music’ พบเห็นการขับร้อง ทำการแสดงสด บทเพลงสรรเสริญพระเจ้า, บรรเลงออร์เคสตรา และอุปรากร Mozart: Don Giovanni
Mozart: Don Giovanni
Act 1, Scene 3: Fin ch’ han dal vino (แปลว่า As long as they have wine) ชื่อเล่น Champagne Aria
Act 1, Scene 9: Là ci darem la mano (แปลว่า There we will give each other our hands)
Brahms: Waltz in A-Flat Major, Op. 39 No. 15
Kuhlau: Sonatina in F Major, Op. 55, No. 4: II. Andantino Con Espressione
ส่วนบทเพลง Soundtrack โดย Per Nørgård (เกิดปี 1932) คีตกวี นักทฤษฎีดนตรี สัญชาติ Danish เกิดที่ Gentofte, โตขึ้นเข้าศึกษา Royal Danish Academy of Music แล้วไปเรียนต่อที่กรุง Paris หลงใหลในสไตล์เพลงร่วมสมัย (Contemporary Music) ทำงานเป็นครูสอนดนตรียัง Odense Conservatory ตามด้วย Royal Danish Conservatory of Music มีผลงาน Orchestral, Opera, Concertante, Chamber Music, เพลงประกอบภาพยนตร์ อาทิ The Red Mantle (1967), Babette’s Feast (1987) ฯ
หนึ่งในบทเพลงที่ถือเป็นไฮไลท์อย่างคาดไม่ถึง Là ci darem la mano บทเพลงคู่ (Duet) ที่นักร้องอุปรากร Achille Papin (รับบทโดย Jean-Philippe Lafont นักร้องเสียง Baritone สัญชาติฝรั่งเศส) ทำการเสี้ยมสอน พร้อมเกี้ยวพาราสี Filippa (ขับร้องโดย Tina Kiberg นักร้องเสียง Soprano สัญชาติ Danish) เนื้อคำร้องมันช่างมีความสอดคล้องจองเรื่องราวขณะนั้นๆ … หลายคนอาจไม่คุ้นกับฉบับได้ยินในหนัง เพราะขับร้องด้วยภาษาฝรั่งเศส (ต้นฉบับคืออิตาเลี่ยน)
เกร็ด: Don Giovanni แรกพบเจอตกหลุมรัก Zerlina แม้ว่าเธอหมั้นหมายกับ Masetto วางแผนชักชวนทั้งสองมาร่วมงานเลี้ยงเฉลิมฉลองแต่งงานที่ปราสาท พอแฟนหนุ่มกลับบ้านไปก่อน เขาจึงเริ่มหยอกล้อ เกี้ยวพาราสีด้วยบทเพลง Là ci darem la mano
แถมให้อีกบทเพลงเพราะๆ Se, hvor sig dagen atter skynder แปลว่า See how the day hastens again ได้ยินหลังเสร็จจากรับประทานอาหาร Filippa ขับร้อง บรรเลงเปียโน รวบรวมอยู่ใน Danish Hymnbook No. 766 (บทเพลงสรรเสริญพระเจ้า)
ต้นฉบับ Danish
คำแปล Google Translation
Se, hvor sig dagen atter skynder, i vestervand sig solen tog, vor hviletime snart begynder; o Gud, som udi lyset bor og sidder udi Himmelsal, vær du vort lys i mørkeds dal. Vort timeglas det alt nedrinder, af natten drives dagen bort, al verdens herlighed forsvinder og varer kun så ganske kort; Gud, lad dit lys ej blive slukt Og nådens dør ej heller lukt.
See how the day hastens again, in the west the sun set, our hour of rest soon begins; o God, who lives outside the light and sits outside Himmelsal, be our light in the valley of darkness. Our hourglass it all pours down, by night the day is driven away, all the glory of the world vanishes and lasts only so very briefly; God, do not let your light be extinguished And the door of grace does not smell either.
เข้าฉายรอบปฐมทัศน์ยังเทศกาลหนังเมือง Cannes เห็นว่าเสียงตอบรับไม่ค่อยดีสักเท่าไหร่ แต่สามารถคว้ารางวัล Prize of the Ecumenical Jury – Special Mention จากนั้นตระเวนออกฉายตามเทศกาลหนัง โดยไม่รู้ตัวบังเกิดกระแสนิยมจากผู้ชมอเมริกัน กลายเป็นตัวแทนเดนมาร์กเข้าชิง Golden Globe และคว้ารางวัล Oscar: Best Foreign Language Film
ขณะเดียวกันความขัดแย้งระหว่างอาหารชั้นสูง vs. ศรัทธาศาสนา ทำให้งานเลี้ยงสุดเต็มไปด้วยความหรรษา ว้าๆวุ่นวาย พร้อมถ้อยคำเฉียบคมคาย “An artist is never poor.”
จัดเรต pg กับสรรพสัตว์ที่กำลังจะถูกเชือดทำอาหาร
คำโปรย | Babette’s Feast มื้ออาหารสุดหรูหราของ Gabriel Axel อิ่มหนำทั้งร่างกาย และจิตวิญญาณ คุณภาพ | มาสเตอร์พีซ ส่วนตัว | อิ่มหนำ
หลายคนคงรู้จักผกก. Kiyoshi Kurosawa ได้รับฉายา “Master of Horror” เลื่องชื่อในผลงานที่มีความหลอกหลอน สั่นสยอง เขย่าประสาท Cure (1997), Pulse (2001), แล้วจู่ๆเปลี่ยนมาสรรค์สร้างภาพยนตร์ Family Drama??? แต่ผมเชื่อว่าใครที่ได้รับชม Tokyo Sonata (2008) ย่อมบังเกิดความรู้สึกหลอกหลอน ขนหัวลุกพอง หวาดกลัวเรื่องราวลักษณะนี้จะบังเกิดขึ้นกับครอบครัวตนเอง … แม้งน่ากลัวยิ่งกว่าหนัง Horror บางเรื่องเสียอีก!
Tokyo Sonata is the ultimate expression of this quality of Kurosawa’s cinema. As mentioned, it contains no supernatural elements, no ghosts, killers, or monstrous flora and fauna. Yet it is without doubt the most terrifying film Kiyoshi Kurosawa has ever made. It is terrifying because it is about us.
นักวิจารณ์ Tom Mes
แม้ว่า Tokyo Sonata (2008) จะได้รับการยกย่องสรรเสริญจากทั้งผู้ชมและนักวิจารณ์ในวงกว้าง กวาดรางวัลมากมายจากเทศกาลหนังน้อยใหญ่ แต่กลับถูกมองข้ามในญี่ปุ่นแบบเดียวกับ Still Walking (2008) ของ Hirokazu Kore-eda ไม่ได้เข้าชิงสาขาใดๆของ Japan Academy Film Prize [แต่ Still Walking เข้าชิงสมทบหญิงเพียงสาขาเดียว] หลายคนกล่าวโทษ Departures (2008) เพราะหลังจากไปคว้า Oscar: Best Foreign Language Film ทุกสถาบัน/สมาคมภาพยนตร์ เลยจำต้องประเคนถวายรางวัลอย่างเป็นเอกฉันท์
สำหรับ Tokyo Sonata (2008) มาจากบทภาพยนตร์พัฒนาขึ้นโดย Max Mannix ชาว Australian ปักหลักอาศัยอยู่ Tokyo มากว่า 20+ ปี เขียนเรื่องราวนี้ขึ้นตั้งแต่ช่วงทศวรรษ 80s โดยนำจากประสบการณ์ตรง บิดาพยายามปกปิดว่าตนเองตกงาน ทำให้ครอบครัวเกือบจะต้องแตกแยก
the original script was written by an Australian named Max Mannix who had lived some years in Japan and based the script off of his experiences. The contents of the story were very straightforward and easy to understand, so I thought what was written wasn’t specific to any time period in particular. The themes are timeless and common, so I thought I could similarly make a movie that wasn’t bound to any time period.
Kiyoshi Kurosawa
ความสนใจของผกก. Kurosawa ระหว่างอ่านบทหนังเรื่องนี้ ทำให้ระลึกถึงภาพยนตร์ A History of Violence (2005) [น่าจะเป็นหนึ่งในเรื่องโปรด] ซึ่งเกี่ยวกับบิดาพยายามปกปิดอาชีพเก่า (นักฆ่ามืออาชีพ) ทำให้ครอบครัวเกือบต้องแตกแยกเช่นเดียวกัน
I immediately thought of David Cronenberg’s A History of Violence – a film that I’ve always really appreciated. I borrowed many elements from A History of Violence while I was filming Tokyo Sonata. In my film, the theme of violence isn’t as transparent and important as it is in A History of Violence, but regarding this dismantlement of a family, the approaches are relatively similar.
Teruyuki Kagawa 香川 照之 (เกิดปี 1965) นักแสดง สัญชาติญี่ปุ่น เกิดที่ Tokyo บิดาคือ Ichikawa Ennosuke III นักแสดง Kubuki ตามธรรมเนียมแล้วบุตรชายมักดำเนินรอยตามบิดา แต่เพราะครอบครัวหย่าร้างตั้งแต่ปี ค.ศ. 1968 มารดาพยายามกีดกันไม่ให้บุตรชายฝึกฝนการแสดง Kabuki แม้พยายามติดต่อหาบิดาหลายครั้งแต่กลับได้รับการปฏิเสธ, โตขึ้นเข้าศึกษาจิตวิทยาสังคม University of Tokyo ก่อนผันตัวมาเป็นนักแสดงภาพยนตร์ ผลงานเด่นๆ อาทิ Devils on the Doorstep (2000), Tokyo Sonata (2008), 20th Century Boys (2008-09), Mt. Tsurugidake (2009), Rurouni Kenshin (2012) ฯ
Kōji Yakusho ชื่อจริง Kōji Hashimoto, 橋本 広司 (เกิดปี 1956) นักแสดงสัญชาติญี่ปุ่น เกิดที่ Isahaya, Nagasaki หลังสำเร็จการศึกษา Nagasaki Prefectural High School of Technology เข้าทำงานยัง Chiyoda City แต่หลังจากมีโอกาสรับชมละครเวที The Lower Depths เกิดความชื่นชอบสนใจด้านการแสดง ยื่นใบสมัครทดสอบหน้ากล้อง เซ็นสัญญากับเอเจนซี่ Mumeijuku จากตัวประกอบ กระทั่งได้รับบทนำครั้งแรกซีรีย์ Tokugawa Ieyasu (1983), โด่งดังระดับนานาชาติกับ Shall We Dance? (1996), The Eel (1997), โกอินเตอร์เรื่อง Memoirs of a Geisha (2005), Babel (2006), 13 Assassins (2010), The Third Murder (2017), Perfect Day (2023) ฯ
ถ่ายภาพโดย Akiko Ashizawa, 芦澤明子 (เกิดปี 1951) สัญชาติญี่ปุ่น เข้าสู่วงการจากเป็นผู้ช่วยตากล้อง Hideo Itō, Takayo Oshikiri แล้วมีโอกาสถ่ายทำ Pink Film ขาประจำผกก. Kiyoshi Kurosawa ผลงานเด่นๆ อาทิ Tokyo Sonata (2008), Chronicle of My Mother (2011) ฯ
โดยปกติแล้วผลงานของผกก. Kurosawa มักเป็นหนังแนว Horror, Supernatural แต่หนึ่งในภาพยนตร์แนวโปรดคือ Family Drama ของผกก. Yasujirō Ozu พยายามอย่างยิ่งจะสรรค์สร้าง Tokyo Sonata (2008) ออกมาให้แตกต่าง แต่ผู้ชมน่าจะสัมผัสถึงอิทธิพลหลายๆสิ่งอย่าง
I actually love the films of Yasujirō Ozu and you could probably call me an Ozu maniac. I think I’ve been influenced a great deal by Ozu, so I conversely try not to think of his films when I’m making my own. I didn’t want anyone to think I’m imitating Ozu, so I tried my best to distance myself from his style while making Tokyo Sonata. Still, I probably couldn’t help parts of the film from being naturally influenced by Ozu anyway.
หนังชื่อ Tokyo Sonata แน่นอนว่าต้องปักหลักถ่ายทำในกรุง Tokyo แตกต่างจากผลงานอื่นๆที่ผกก. Kurosawa พยายามมองหาสถานที่ที่ผู้คนบางตา ไม่ค่อยรู้จักมักคุ้นชิน แต่ภาพยนตร์เรื่องนี้มันมีความชัดเจนตั้งแต่ชื่อหนัง จึงจำต้องเลือกสถานที่ที่คนส่วนใหญ่รับรู้จักเป็นอย่างดี … แต่เอาจริงๆเมื่อเทียบกับ Manhattan (1979), Philadelphia (1993), Midnight in Paris (2011) ฯลฯ ภาพยนตร์เรื่องนี้ไม่ค่อยทำให้ผมสัมผัสถึงกลิ่นอายความเป็น Tokyo สักเท่าไหร่
มารดาพยายามพูดประณีประณอม แต่บิดากลับใช้ความรุนแรงกลับบุตรชาย นั่นทำให้เธอพูดเล่าสิ่งที่พบเห็น ยืนอยู่ตำแหน่ง(ศีรษะ)สูงกว่า แล้วบอกว่า “Screw your authority.” ฟังแล้วเจ็บแสบยิ่งกว่าการถูกตบหน้า
สำหรับอุบัติเหตุตกบันได นี่คือสิ่งที่ผกก. Kurosawa เล่าว่านำแรงบันดาลใจจาก A History of Violence (2005) บันไดคือสัญลักษณ์แทนการใช้อำนาจในทางไม่ถูกต้อง บิดาอ้างว่าแค่ผลักเบาๆ แต่กลับทำให้บุตรชายไถลตกลงชั้นล่าง ได้รับบาดเจ็บแม้ไม่หนักมาก แต่สร้างความเจ็บปวดทุกข์ทรมานใจ รู้สึกผิดอย่างรุนแรงในสิ่งพลั้งพลาดกระทำไป
I don’t think there’s any need for a patriotism that means you must do something for Japan. But you should do something for yourself, and something you believe in. This can be something for film, or for your family, or for your lover, but it should be for something or someone you believe in. To do something solely for your country I think is absolutely unnecessary. But if you’re working for some purpose or some person, or for yourself, and if you believe in this, I think this would transcend the concept of a nation and have an influence on the world as a whole.
I think it’s because he really wants to start over again and—in order to start over again—he needs to be at zero. He doesn’t need the negative baggage of unlawfully-acquired money. I think in the movies I have made until now, he probably would have kept the money and become a complete outlaw and moved towards a different kind of hope; but, in that case, he would have left the family behind as the unnecessary detritus of a former life. I didn’t want to move him in that direction.
Originally I had thought—because Tokyo Sonata was not a horror film or a genre film—that it would not have any music at all. I thought I would just have the full piano piece at the end. But well after I had finished editing the film, a long time after, I realized I wanted some music so I had music composed. I can’t recall exactly what I asked the composer to do, but I think what I asked him for was the music of a very close tomorrow. Not futuristic music but a kind of future that could happen tomorrow.
I wanted to keep the rest of the music to an absolute minimum. But, if there was going to be music, I wanted it to create a good impression and be very memorable. What I did was I consulted with a lot of music experts about what kind of music I could put in, and wound up deciding on music that was composed on an analog synthesizer from the late 1960s, early 70s, and used a sampling machine.
Kiyoshi Kurosawa
เพลงประกอบโดย Kazumasa Hashimoto, カズマサ・ハシモト (เกิดปี 1974) สัญชาติญี่ปุ่น เกิดที่ Tokyo ตั้งแต่เด็กชื่นชอบเล่นเปียโน โตขึ้นเข้าศึกษาต่อ Tokyo College of Music หลงใหลสไตล์ Minimalist ทำการผสมผสานเครื่องดนตรีไฟฟ้าเข้ากับอะคูสติก โด่งดังจากเพลงประกอบภาพยนตร์ Tokyo Sonata (2008) ฯ
ตอนที่ผมได้ยินบทเพลงในหนัง ด้วยความที่ระดับเสียงค่อนข้างเบา เลยครุ่นคิดว่าคงเป็นเสียงจากเครื่องเป่าลมอะไรสักอย่าง แต่พอรับรู้รายละเอียดว่ามาจากเครื่องสังเคราะห์เสียง (Synthesizer) ก็สร้างความแปลกประหลาดใจอยู่ไม่น้อย เป็นตัวเลือกที่ไม่เคยพบเห็นในภาพยนตร์แนว Family Drama
I really did want to infuse the ending with some kind of real hope. That was my intent. But, of course, not a false hope or a literally unbelievable happy ending. The film ends with them attempting to start over. The elder son is still gone and probably not coming back. They still have all their problems, but they’re trying to solve all those problems. It’s in their attempt to give it another go at solving the problems wherein the hope lies.
Kiyoshi Kurosawa
เกร็ด: Debussy: Clair de Lune ที่รับชมในหนังทำการแสดงโดย Sonosuke Takao (อายุรุ่นราวคราวเดียวกับนักแสดงรับบท Kai Inowaki)
ผกก. Kurosawa ไม่ได้มีปัญหาเรื่องครอบครัว หรือขัดแย้งอะไรกับภรรยา(และบุตร) แต่ผมมองความสัมพันธ์ของ Tokyo Sonata (2008) สอดคล้องกับ A History of Violence (2005) ต่างนำเสนอเรื่องราวของบิดา พยายามปกปิดอะไรบางอย่างกับครอบครัว
เข้าฉายรอบปฐมทัศน์ยังเทศกาลหนังเมือง Cannes สายการประกวดรอง Un Certain Regard สามารถคว้ารางวัล Jury Prize จากนั้นเดินทางไปฉายตามเทศกาลต่างๆทั่วโลก กวาดรางวัลอีกมากมายนับไม่ถ้วน รวมถึง Asian Film Awards คว้ามาสองรางวัล Best Film และ Best Screenwriter แต่กลับไม่ได้เข้าชิงสักสาขาของ Japan Academy Film Prize ถือเป็นเรื่องน่าอัปยศยิ่งนัก!
ผมจดจำได้ลางๆว่าน่าจะเดินทางไปรับชม Tokyo Sonata (2008) ยังโรง House RCA (ปกติจะไม่ค่อยไปดูหนังแถวนั้น เพราะมันไกลเกิ้น) ยิ่งดูยิ่งเครียด เต็มไปด้วยความอัดอั้น ถ้าไม่เพราะ Debussy: Clair de Lune ระบายทุกสิ่งอย่างออกมา เกิดความตระหนักว่าโลกไม่ได้สิ้นหวังปานนั้น
แสงจันทรายามค่ำคืน ตกกระทบพื้นผิวน้ำ มันช่างสงบงามและเศร้าสร้อย จิตวิญญาณล่องลอย โหยหาใครสักคนเคียงข้างกาย, Claude Debussy ใช้เวลาประพันธ์ Suite bergamasque ยาวนานกว่า 15+ ปี กลายเป็นบทเพลงอมตะ คละคลุ้งด้วยกลิ่นอาย Impressionist
บทเพลง Suite bergamasque (1890-1905) มีลักษณะ Piano Suite (บรรเลงด้วยเปียโน) ประกอบด้วย 4 Movement
Prélude
Menuet
Clair de lune
Passepied
แต่คนส่วนใหญ่มักรู้จักเพียงท่อนที่สาม III. Clair de lune ภาษาฝรั่งเศสแปลว่า Moonlight, แสงจันทร์ ถูกนำมาบรรเลงในหลากหลายโอกาส ไม่ใช่แค่ประกอบโฆษณา ภาพยนตร์ ยังมักได้ยินตามห้างสรรพสินค้า ร้านอาหาร คาเฟ่ ริมเล บรรยากาศชิลๆ สำหรับสร้างความผ่อนคลายให้กับผู้มาใช้บริการ บางคนยังใช้กล่อมเด็ก เปิดฟังก่อนนอนจะได้หลับฝันดี
เกร็ด: ภาพวาดหน้าปกที่นำมาคือ Starry Night Over the Rhône (1888) ของ Vincent van Gogh
Claude-Achille Debussy (1862-1918) คีตกวี ‘Impressionist’ สัญชาติฝรั่งเศส เกิดที่ Saint-Germain-en-Laye, Seine-et-Oise ทางตะวันตกเฉียงเหนือของกรุง Paris, ช่วงระหว่าง Franco-Prussian War (1870) ครอบครัวอพยพสู่เมือง Cannes ทำให้เด็กชาย Debussy วัยเจ็ดขวบมีโอกาสร่ำเรียนเปียโน ไม่นานนักก็ค้นพบพรสวรรค์ เลยถูกส่งเข้าศึกษายัง Conservatoire de Paris ขึ้นแสดงคอนเสิร์ตครั้งแรกเมื่อปี 1874 จากการเล่นบทเพลง Chopin: Piano Concerto No. 2 in F minor, Op. 21 คว้ารางวัล Deuxième Accessit (ที่สอง), ช่วงฤดูร้อน 1879 รับเล่นเปียโน (part-time) อยู่ที่ Château de Chenonceau ใช้เวลาว่างประพันธ์เพลงแรกในชีวิต ดัดแปลงจากบทกวีของ Alfred de Musset ประกอบด้วย Ballade à la lune และ Madrid, princesse des Espagnes
คีตกวีที่ถือเป็นแรงบันดาลใจคนสำคัญของ Debussy นั้นคือ Richard Wagner เมื่อมีโอกาสรับชมอุปรากร Tristan und Isolde เมื่อปี 1887 ถึงกับเอ่ยปากว่ายอดเยี่ยมที่สุด “the finest thing I know” แม้ผลงานของทั้งสองจะมีความแตกต่างคนละสไตล์ แต่สิ่งที่ส่งอิทธิพลคือแนวความคิดสร้างสรรค์
[Wagner] created a new, instinctive, dreamlike world of music, lyrical and pantheistic, contemplative and objective – a kind of art, in fact, which seemed to reach out into all aspects of experience.
Votre âme est un paysage choisi Que vont charmant masques et bergamasques Jouant du luth et dansant et quasi Tristes sous leurs déguisements fantasques.
Tout en chantant sur le mode mineur L’amour vainqueur et la vie opportune Ils n’ont pas l’air de croire à leur bonheur Et leur chanson se mêle au clair de lune,
Au calme clair de lune triste et beau, Qui fait rêver les oiseaux dans les arbres Et sangloter d’extase les jets d’eau, Les grands jets d’eau sveltes parmi les marbres.
Your soul is a chosen landscape On which masks and Bergamasques cast enchantment as they go, Playing the lute, and dancing, and all but Sad beneath their fantasy-disguises.
Singing all the while, in the minor mode, Of all-conquering love and life so kind to them They do not seem to believe in their good fortune, And their song mingles with the moonlight,
With the calm moonlight, sad and lovely, Which makes the birds dream in the trees, And the plumes of the fountains weep in ecstasy, The tall, slender plumes of the fountains among the marble sculptures.
ทั้งสี่ท่อนของ Suite bergamasque มีจังหวะ อารมณ์ วัตถุประสงค์การนำเสนอที่แตกต่างออกไป
บังเอิญไปพบคลิปการตีความบทเพลงนี้ของ Lang Lang บรรเลงได้หยดย้อย หวานปานน้ำผึ้งเดือนห้า ส่วนตัวไม่ค่อยชอบสักเท่าไหร่ ใส่อารมณ์มากเกินไป แต่เหมาะกับคนที่อยากทำความเข้าใจบทเพลงนี้ผ่านมุมมองนักดนตรี ตีความอาจจะแตกต่างออกไป น่าจะมีประโยชน์มากๆเลยละ
มีภาพยนตร์นับไม่ถ้วน มากเกินไปด้วยซ้ำที่นำ Clair de lune มาเป็นเพลงประกอบพื้นหลัง อาทิ The Right Stuff (1983), And the Ship Sails On (1983), Ocean’s Eleven (2001), Man on Fire (2004), Atonement (2007), Tokyo Sonata (2008), The Twilight Saga: Eclipse (2010), Everything Everywhere All at Once (2022), The Creator (2023) ฯลฯ
ผมอยากกล่าวชมตัวอย่างภาพยนตร์ Godzilla, King of Monsters (2018) ถือเป็นหนึ่งในเรื่องที่ใช้ประโยชน์จากบทเพลง Clair de lune ได้อย่างน่าประทับใจ ปลุกคืนชีพสัตว์ประหลาด Mothra ที่ควรหลับใหลใต้แสงจันทร์ ฟื้นตื่นขึ้นมาเป็นตัวร้ายหลักของหนัง (มั้งนะ ผมยังไม่มีโอกาสรับชม)
อีกหนึ่งเรื่องที่ต้องกล่าวถึงคือภาพยนตร์อนิเมชั่น Fantasia (1940) ดั้งเดิมเคยใช้ Clair de lune เป็นบทเพลง Opening Song แต่ผลลัพท์ออกมาไม่ค่อยดีสักเท่าไหร่เลยถูกปรับเปลี่ยนบทเพลงอื่นแทน ลองรับชมคลิป Delete Scene ดูเองก็แล้วกัน มีการทำอนิเมชั่นให้สอดคล้องภาพเคลื่อนไหว
ระหว่างอ่านบทความนี้ แนะนำให้รับฟังบทเพลงที่เป็นแรงบันดาลใจ Norwegian Wood (This Bird Has Flown) แต่งโดย Lennon–McCartney (John Lennon & Paul McCartney), ต้นฉบับขับร้องโดยวง The Beatles, ประกอบอัลบัม Rubber Soul (1965), ทำออกมาในบรรยากาศเพื่อชีวิต Bob Dylan และมีการบรรเลง Sitra (กีตาร์ของชาวอินเดีย) โดย George Harrison (ลูกศิษย์ของ Ravi Shankar) กลายเป็นจุดเริ่มต้น Raga Rock, Psychedelic Rock และช่วยเผยแพร่ Indian Classical Music สู่โลกตะวันตก
เกร็ด: บทเพลง Norwegian Wood (This Bird Has Flown) ได้รับการโหวตติดอันดับ #83 นิตยสาร Rolling Stone: The 500 Greatest Songs of All Time (2004)
ก่อนอื่นขอกล่าวถึง Haruki Murakami, 村上 春樹 (เกิดปี 1949) นักเขียนเรื่องสั้น นวนิยายขายดี สัญชาติญี่ปุ่น เกิดที่ Fushimi-ku, Kyoto บิดาเป็นนักบวชศาสนาพุทธ (ผมไม่เรียกพระสงฆ์ เพราะนักบวชพุทธในญี่ปุ่นแต่งงานมีภรรยาได้) พานผ่านสงคราม Second Sino-Japanese War (1937-45) ได้รับความบอบช้ำทางจิตใจอย่างหนัก จนส่งผลกระทบถึงบุตรชาย, วัยเด็กได้รับอิทธิพลมากมายจากตะวันตก ชื่นชอบการอ่าน หลงใหลดนตรีแจ๊ส โตขึ้นสอบเข้าเรียนการละคอน Waseda University จบออกมาทำงานร้านขายแผ่นเสียง เก็บหอมรอมริดจนสามารถเปิดร้านกาแฟและบาร์แจ๊ส (Coffee House & Jazz Bar) ตั้งชื่อว่า Peter Cat (ตามชื่อแมวตัวโปรด), ตอนอายุ 29 ปี ทดลองเขียนนวนิยายเล่มแรก Hear the Wind Sing (1979) ชนะการประกวดอะไรสักอย่าง กลายเป็นแรงผลักดันค่อยๆผันตัวสู่วงการนักเขียน
ผลงานในช่วงแรกๆของ Murakami ไม่ค่อยได้เสียงตอบรับที่ดีจากนักวิจารณ์(ญี่ปุ่น)สักเท่าไหร่ เพราะรับอิทธิพลจากวรรณกรรมตะวันตกค่อนข้างมาก มักเขียนเรื่องราวเหนือธรรมชาติ ไร้ซึ่งความเป็นญี่ปุ่น จนได้รับฉายาแกะดำ (Black Sheep in the Japanese literary world) แต่กลับเป็นที่ถูกอกถูกใจวัยรุ่น คนหนุ่มสาว นักอ่านใหม่ๆ เพราะสามารถจับต้องจิตวิญญาณร่วมสมัย “capture the spirit of his generation” สะท้อนความรู้สึกแปลกแยก โดดเดี่ยว เปล่าเปลี่ยว โหยหาความรัก วิพากย์วิจารณ์ลัทธิทุนนิยม ทำให้คุณค่าความเป็นมนุษย์ตกต่ำทรามลง
The firefly made a faint glow in the bottom of the jar, its light too weak, its color too pale. I hadn’t seen a firefly in years, but the ones in my memory sent a far more intense light into the summer darkness, and that brilliant, burning image was the one that had stayed with me all that time.
เกร็ด: โดยปกติแล้วการทำงานของ Murakami มักเริ่มต้นด้วยการตั้งชื่อหนังสือ แต่ยกเว้นเพียงนวนิยายเล่มนี้ที่ได้ข้อสรุปหลังเขียนเสร็จ ซึ่งหนึ่งใน Working Title ก็คือ The Garden in the Rain แต่หลังจากรับฟังบทเพลง Norwegian Wood (This Bird Has Flown) เลยตัดสินใจเลือก Norwegian Wood ภาษาญี่ปุ่น ノルウェイの森 อ่านว่า Noruwei no Mori แต่ทว่า 森, Mori ความหมายออกไปทางผืนป่า, Forest เสียมากกว่า!
I actually wrote most of Norwegian Wood in Italy. So it’s not like I went there to run away from all the publicity. However, when the book became a bestseller, I felt like I could do without all the hassle of going back to Japan so I ended up staying in Italy for a long time.
Haruki Murakami
Trần Anh Hùng (เกิดปี 1962) ผู้กำกับภาพยนตร์ สัญชาติ Vietnamese-French เกิดที่ Da Nang, South Vietnam ในช่วงสงคราม Vietnam War (1955-75) อพยพสู่ลาว ก่อนลี้ภัยไปฝรั่งเศส โตขึ้นระหว่างร่ำเรียนปรัชญา กระทั่งมีโอกาสรับชม A Man Escaped (1956) กำกับโดย Robert Bresson หันเหความสนใจมายังภาพยนตร์ ร่ำเรียนการถ่ายภาพ École nationale supérieure Louis-Lumière ทำงานเป็นตากล้อง กำกับหนังสั้น The Married Woman of Nam Xuong (1989), La pierre de l’attente (1991), ภาพยนตร์ขนาดยาวเรื่องแรก The Scent of Green Papaya (1993)
ความสนใจของ Trần Anh Hùng ไม่ใช้การเล่าเรื่องแบบปกติทั่วๆไป พยายามมองหาวิธีสื่อสาร ภาษาภาพยนตร์รูปแบบใหม่ๆ ให้คำนิยามงานศิลปะ “Art is the truth wearing a mask” ท้าทายให้ผู้ชมครุ่นคิดค้นหาคำตอบของสิ่งที่หลบซุกซ่อนอยู่เบื้องหลังหน้ากาก
I read Norwegian Wood in 1994 and since then, every time I visited Japan I wanted to talk to someone about adapting it. But there was no one to talk to. It turned out that Murakami didn’t allow any movie adaptations of his books. Then about 5-6 years ago, the distributor (Sony Pictures) of my film Vertical Ray of the Sun, got in touch with me. They remembered my desire to adapt the book and told me that Murakami just allowed one of his short stories to be adapted, that it might be a good time to try again.
Trần Anh Hùng
ด้วยความที่ Murakai หึงหวงผลงานของตนเองอย่างมาก ไม่เคยอนุญาตให้ทำการดัดแปลงเป็นสื่ออื่น จนกระทั่งเรื่องสั้น Tony Takitani ได้รับการดัดแปลงเป็นภาพยนตร์เมื่อปี ค.ศ. 2004 กำกับโดย Jun Ichikawa นั่นทำให้โปรดิวเซอร์เล็งเห็นความเป็นไปได้ จึงลองติดต่อนัดพบเจอผกก. Trần Anh Hùng เมื่อปี ค.ศ. 2004
Murakami protected his work. He’s quiet, very serious and very careful. He gave us two conditions. One is that he would like to see the script. The other is that he would like to know what the budget would be for the movie.
After this exchange of comments and notes, Murakami said, ‘Go with the film you have in your head. What you have to do is make the most beautiful film possible.’
When I was a teenager and read the book, I was really in Haruki’s world. I loved his feelings – the fragility, the danger and the beauty. I found it poetic. But as I’ve gotten older I feel like I’m completely different from Naoko’s character. I’m a lot tougher and not fragile anymore. We’re coming from opposite sides now and I could play Naoko because I don’t understand her feelings anymore. If I was closer to her, then it would be more difficult.
They’d done around 100 auditions for the role of Midori and hadn’t found anyone suitable. I was invited to meet Trần Anh Hùng as my expressions supposedly matched the character. I told him I’d never acted before but he liked my vibe and after three auditions I got the part.
During filming, the director was very strict and purposefully said mean things to me. There would be 50 takes, but then he’d end up using the first one. He did it so I’d learn and improve. I was extremely nervous, but in many ways, it was the best movie I could have asked for as my first.
ถ่ายภาพโดย Mark Lee Ping-bing, 李屏賓 (เกิดปี 1954) ตากล้องสัญชาติ Taiwanese เข้าสู่วงการภาพยนตร์ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1977 ก่อนกลายเป็นขาประจำผู้กำกับ Hou Hsiao-hsien ตั้งแต่ The Time to Live and the Time to Die (1985), ผลงานเด่นๆ อาทิ Dust in the Wind (1987), The Puppetmaster (1993), Summer Snow (1995), Flowers of Shanghai (1998), The Vertical Ray of the Sun (2000), In the Mood for Love (2000), Springtime in a Small Town (2002), After This Our Exile (2006), The Sun Also Rises (2007), Norwegian Wood (2010), The Assassin (2015) ฯ
ความโดดเด่นของ Mark Lee Ping-bing เชี่ยวชาญในการถ่ายภาพด้วยแสง-เงาจากธรรมชาติ เต็มไปด้วยชั้นเชิงของแสง มิติตื้นลึกหนาบาง (lustrous layers of light and darkness that provide incredible depth and space) โดยเฉพาะภาพทิวทัศน์ที่สามารถสร้างสัมผัสทางอารมณ์ รวมถึงการใช้โทนสีสัน และลีลาการเคลื่อนกล้องมีความชดช้อย สง่างาม
We worked together on Vertical Ray of the Sun and I really wanted him again for the project. When he moves his camera, the psychology of the characters are always on his mind. That aspect of him is quite precious to me. And he is like a big brother. When I’m ever in doubt and need a shoulder to cry upon, he’s there for me.
ก่อนที่จะร่วมกับภรรยาเปิดร้าน Coffee House & Jazz Bar ผู้แต่ง Murakami เคยทำงานพาร์ทไทม์ร้านแผ่นเสียงในย่าน Shinjuku เลยไม่น่าแปลกใจที่จะมีการอ้างอิงถึง
ทุกครั้งที่ Toru หลับนอนกับหญิงสาวไม่ซ้ำหน้า One Night Stand (ONS) สังเกตว่ากล้องมักเคลื่อนเลื่อนผ่านอะไรสักสิ่งอย่างที่มีความระยิบระยับ สะท้อนแสง ซึ่งจะคอยบดบังทัศนียภาพ ความทรงจำเลือนลาง พานผ่านมาแล้วก็พานผ่านไป สิ้นสุดค่ำคืนนี้ก็อาจไม่พบเจอกันอีก
ภาพแรกช่างเป็น Sex ที่ดูเร่าร้อน รุนแรง ถึงใจ ไม่สะดีดสะดิ้ง ดัดจริตเหมือน Naoko แสดงถึงการเติมเต็มตัณหาความใคร่ ใช้เพศสัมพันธ์ระบายอารมณ์อัดอั้นภายใน, ส่วนภาพหลังเสร็จกามกิจ ทั้งสองต่างหันหลังให้กัน หรือคือไม่มีทางที่พวกเขาจะตกหลุมรัก สานความสัมพันธ์ไปมากกว่า One Night Stand (ONS)
เพลงประกอบโดย Jonathan Richard Guy Greenwood (เกิดปี 1971) นักกีตาร์ แต่งเพลง สัญชาติอังกฤษ เกิดที่ Oxford, ระหว่างอยู่โรงเรียนประจำ Abingdon School ร่วมกับพี่ชาย Colin, นักร้องนำ Thom Yorke, นักกีตาร์ Ed O’Brien และนักกลอง Philip Selway ก่อตั้งวงดนตรี On a Friday ก่อนเปลี่ยนชื่อเป็น Radiohead เซ็นสัญญากับค่าย EMI ออกอัลบัมแรก Pablo Honey (1993) แจ้งเกิดบทเพลง Creep, หลังประสบความสำเร็จโด่งดัง แยกตัวออกมาฉายเดี่ยวตั้งแต่ปี ค.ศ. 2003 ทำเพลงประกอบสารคดี Bodysong (2003), โด่งดังกับ There Will Be Blood (2007), Norwegian Wood (2010), Inherent Vice (2014), Phantom Thread (2017), The Power of the Dog (2021) ฯ
It was after I heard what Jonny did on There Will be Blood that I had to bring him in. It sounded so different from anything else. Jonny is a serious man and his music reflects that. But he can pull beauty out of the darkness.
ความต้องการของผกก. Trần Anh Hùng ไม่ใช่งานเพลงที่ทำการปลุกเร้า บดขยี้อารมณ์ แต่พยายามทำออกมาให้สอดคล้องเข้ากับบรรยากาศ เหตุการณ์บังเกิดขึ้นขณะนั้น ช่วยยืนยันความรู้สึกที่ผู้ชมควรจักได้รับระหว่างการรับชม
I don’t like to use music to create emotions or to enhance it. I would like to use music to confirm emotions that are already there in the movie.
งานเพลงของ Greenwood ใช้สารพัดเครื่องสาย (String Intrument) สร้างบรรยากาศทะมึน อึมครึม มืดหมองหม่น ราวกับบางสิ่งชั่วร้าย ภัยอันตรายกำลังคืบคลานเข้าหา นำพาให้เกิดหายนะ ความตาย โศกนาฎกรรม บทเพลงชื่อว่า もう少し自分のこと、きちんとしたいの (อ่านว่า Mōsukoshi jibun no koto, kichinto shitai no แปลว่า I want to take care of myself a little better.) แค่ได้ยินท่อนก็รู้สึกปั่นป่วนทรวงใน
บทเพลง 時の洗礼を受けていないものを読むな (อ่านว่า Toki no senrei o ukete inai mono o yomu na, แปลว่า Don’t read anything that hasn’t been baptized by time) บรรเลงด้วยกีตาร์ไฟฟ้า แม้ท่วงทำนองมีความสดใส ร่าเริง เพลิดเพลิน ฟังสบาย แต่ก็ซุกซ่อนสัมผัสความเจ็บปวดปวดรวดร้าว … ดังขึ้นตอน Nagasawa นำพา Toru ให้รับรู้จักกับ One Night Stand (ONS)
私をとるときは私だけをとってね (อ่านว่า Watashi o toru toki wa watashi dake o totte ne, แปลว่า When you decide to choose me, please just choose me.) กรีดกรายด้วยการประสานเสียงไวโอลิน บีบเค้นคั้นหัวใจ การจากไปของเธอทำให้ฉันแทบมิอาจอดรนทน … เพลงนี้ดังขึ้นระหว่าง Toru ขอเวลากับ Midori ก่อนนำเข้าสู่การฆ่าตัวตายของ Naoko
I put the song at the end of the movie because it works like the beginning of the book.
Trần Anh Hùng
แซว: บทเพลงของ The Beatles เลื่องชื่อเรื่องความเรื่องมาก คิดค่าลิขสิทธิ์สูงอีกต่างหาก ทีแรกผกก. Trần Anh Hùng ตั้งใจจะให้ให้ Jonny Greenwood เพียงแค่ดัดแปลงฉบับออร์เคสตรา (จะได้ไม่ต้องขอลิขสิทธิ์) แต่พอนำหนังไปฉายให้โปรดิวเซอร์ เห็นพ้องว่าต้องใช้ต้นฉบับเท่านั้น!
เมื่อพูดถึงบทเพลง Norwegian Wood (This Bird Has Flown) จุดเริ่มต้นจาก John Lennon คาดว่าถูกเกี้ยวพาราสีโดยหญิงสาวคนหนึ่ง ชักชวนเล่นชู้ นอกใจภรรยา “I once had a girl, or should I say, she once had me.” แม้ไม่เคยเปิดเผยว่าเธอคนนั้นคือใคร แต่มีการคาดการณ์ว่าอาจเป็นแวดวงคนในอย่าง Maureen Cleave, Sonny Freeman ฯ
And when I awoke I was alone This bird had flown So I lit a fire Isn’t it good Norwegian wood?
ท่อนสุดท้ายของบทเพลง เมื่อตื่นขึ้นยามเช้า หญิงสาวออกจากบ้านไปทำงาน “The Bird had flow” การกระทำของเขา “lit a fire” ไม่ใช่แค่จุดเตาไฟให้อบอุ่น ยังสามารถตีความในลักษณะแก้แค้น เอาคืน เผาบ้านให้มอดไหม้ โดยใช้ไม้ Norwegian Wood เป็นเชื้อเพลิง โต้ตอบที่พยายามล่อลวง ชวนให้คบชู้นอกใจ
In our world the guy had to have some sort of revenge. It could have meant I lit a fire to keep myself warm, and wasn’t the decor of her house wonderful? But it didn’t, it meant I burned the fucking place down as an act of revenge, and then we left it there and went into the instrumental.
Paul McCartney
เกร็ด: John Lenon เขียนบทเพลงนี้ขณะพักอาศัยอยู่โรงแรม Badrutt’s Palace Hotel ตั้งอยู่ St. Moritz, Switzerland ผมลองค้นภายถ่ายภายใน พบเห็นตกแต่งด้วยงานไม้แกะสลักสวยๆ ก็เป็นไปได้ว่า Norwegian wood อาจค้นพบแรงบันดาลใจจากลวดลายแผ่นผนังสถานที่แห่งนี้
แม้เนื้อคำร้อง ความตั้งใจของ Lenon จะเกี่ยวกับคบชู้นอกใจ แก้แค้นเอาคืนหญิงสาวชั่วร้าย แต่คนส่วนใหญ่รับฟังเพลงนี้กลับรู้สึกคร่ำครวญ โหยหา “I once had a girl, or should I say, she once had me.” ฉันเคยตกหลุมรักหญิงคนหนึ่ง เราสองมีกันและกัน แต่รุ่งขึ้นเธอกลับโบยบินจากไป “The Bird had flow” ทำให้จิตวิญญาณมอดไหม้ “lit a fire” เผาทำลาย Norwegian Wood
In every woman, there are two things – Naoko and Midori. Naoko has dark sides. She is poisonous, and she is dangerous. She brings you to dark sides of life, like death. Midori like a wife. She is tender. She is someone who is able to go through all the changes of love and life.
เข้าฉายรอบปฐมทัศน์ยังเทศกาลหนังเมือง Venice เสียงตอบรับค่อนข้างผสมทั้งดี-แย่ “a mere summary of Murakami’s book” vs. “In the realm of Greatness” ในญี่ปุ่นทำเงินได้ ¥1.4 พันล้านเยน (ประมาณ $16.4 ล้านเหรียญ) รวมรายรับทั่วโลก $17.6 ล้านเหรียญ ไม่รู้เพียงพอคืนทุนสร้างหรือเปล่า
I have seen three or four of [Tran’s] films, and I liked them very much. And I like the guy personally. We met four or five times in Tokyo and Paris [Tran’s home]. But also, he’s Vietnamese-French. And I think the Eastern Asian area is going to create a special culture. That’s important to me–that we make our own new Asian culture. Ten years ago, there was no market, no audience around here. But we now have one. We have many political problems, but in terms of culture, we can create a mutual culture, with mutual values.
ปั่นสามล้อถีบรอบกรุง Ho Chi Minh ในช่วงทศวรรษ 90s พบเห็นวิถีชีวิต ผู้คน สภาพสังคมเสื่อมโทรมทราม จักรยานถูกลักขโมย (พล็อตคล้ายๆ Bicycle Thieves (1948)) ทำให้ติดอยู่ในวังวนอาชญากรรม, คว้ารางวัล Golden Lion จากเทศกาลหนังเมือง Venice
ทั้งๆไปคว้ารางวัล Golden Lion แต่ภาพยนตร์เรื่องนี้กลับถูกแบนห้ามฉายในเวียดนาม เพราะรัฐบาลคอมมิวนิสต์มองว่ามีเนื้อหาส่งผลกระทบเสียๆหายๆต่อภาพลักษณ์ของประเทศ (ทั้งๆกองเซนเซอร์เคยอนุมัติบทหนังที่ยื่นข้อเสนอมาก่อนหน้า)
When I made the movie Cyclo, I never thought about defaming my country. I am a Vietnamese artist residing abroad. And the Vietnamese homeland is very sacred to me. If anyone who doesn’t understand me makes hasty conclusions about me, that’s a horrible aversion I can’t imagine … My purpose in making this film is to bring a work of art into the world cinema. Art made by a Vietnamese person.
Trần Anh Hùng
แต่ความตั้งใจของผู้กำกับ Trần Anh Hùng ไม่ได้ต้องการดูถูกเหยียดหยามชาติพันธุ์ตนเอง เพียงสะท้อนสภาพเป็นจริงในยุคสมัยนั้น เพื่อให้สังคมตระหนักถึงความไม่ถูกต้องชอบธรรม บุคคลผู้มีอำนาจควรหันมาสนใจประชาชนรากหญ้า ไม่ใช่เอาหูไปนาเอาตาไปไร่ ปล่อยปละละเลยจนมีสภาพเช่นนี้แล
Trần Anh Hùng (เกิดปี 1962) ผู้กำกับภาพยนตร์ สัญชาติ Vietnamese-French เกิดที่ Da Nang, South Vietnam ในช่วงสงคราม Vietnam War (1955-75) อพยพสู่ลาว ก่อนลี้ภัยไปฝรั่งเศส โตขึ้นระหว่างร่ำเรียนปรัชญา กระทั่งมีโอกาสรับชม A Man Escaped (1956) กำกับโดย Robert Bresson หันเหความสนใจมายังภาพยนตร์ ร่ำเรียนการถ่ายภาพ École nationale supérieure Louis-Lumière ทำงานเป็นตากล้อง กำกับหนังสั้น The Married Woman of Nam Xuong (1989), La pierre de l’attente (1991), ภาพยนตร์ขนาดยาวเรื่องแรก The Scent of Green Papaya (1993)
ความสนใจของ Trần Anh Hùng ไม่ใช้การเล่าเรื่องแบบปกติทั่วๆไป พยายามมองหาวิธีสื่อสาร ภาษาภาพยนตร์รูปแบบใหม่ๆ ให้คำนิยามงานศิลปะ “Art is the truth wearing a mask” ท้าทายให้ผู้ชมครุ่นคิดค้นหาคำตอบของสิ่งที่หลบซุกซ่อนอยู่เบื้องหลังหน้ากาก
ช่วงระหว่างที่ผกก. Trần Anh Hùng เดินทางมาเวียดนามเพื่อมองหาสถานที่ถ่ายทำ The Scent of Green Papaya (1993) [แต่สุดท้ายก็ถ่ายทำหนังเรื่องนี้ในสตูดิโอที่ฝรั่งเศส] มีโอกาสพบเจอหญิงสูงวัยคนหนึ่ง เล่าให้ฟังเกี่ยวกับหายนะจากสงคราม Vietnam War แต่วิธีการที่เธอพูดกลับเต็มไปด้วยรอยยิ้ม แม้ขณะถูกทรมานก็ยังไม่มีน้ำเสียงเกรี้ยวกราด อารมณ์ของความเกลียดชัง
When I went to Vietnam to cast the film, I met old women who told me the horrors they had lived through during the war. The strangest thing was they were discussing it with a smile of extraordinary serenity and sweetness. One of them even listed the menu of tortures she had gone through during the wars–and she’s known both wars, the French war and the American war.
It’s that sweetness that gave me the idea to try and make the film with the same serenity. If you’re not turned on by the violence, you’ll notice it is depicted with an overlay of sweetness; only through that contrast does violence become unbearable.
สำหรับนักแสดงนำ Lê Văn Lộc เป็นชาว Hà Tĩnh มาขับรถมอเตอร์ไซด์รับจ้างอยู่เมือง Đà Nẵng วันหนึ่งขณะผ่านหน้าคาเฟ่แถวๆถนน Lê Duẩn Street ได้ยินเสียงเรียกให้หยุดจากด้านหลัง พบเจอผู้กำกับ Trần Anh Hùng แม้ไม่รับรู้ด้วยซ้ำว่าภาพยนตร์คืออะไร แต่ยินยอมตอบตกลงเพียงเพราะค่าตอบแทนงามๆ
I don’t know about them, but I am sure that I can do it no matter how difficult it is and I’ll do my best. I am used to the hard works.
Lê Văn Lộc
ผกก. Trần Anh Hùng ได้พัฒนาวิธีกำกับนักแสดงสมัครเล่น (มาตั้งแต่ The Scent of Green Papaya (1993)) คล้ายๆแบบ ‘สไตล์ Bresson’ ด้วยการลดบทพูดสนทนา มุ่งเน้นบันทึกภาพการกระทำ แล้วใช้ลูกเล่นภาษาภาพยนตร์เข้าช่วยดำเนินเรื่องราว
เพราะไม่เคยมีประสบการณ์ด้านการแสดง Lê Văn Lộc จึงยินยอมพร้อมปฏิบัติตามคำสั่งผกก. Trần Anh Hùng แม้บางครั้งจะต้องเสี่ยงอันตราย กระโดดท่อระบายน้ำ(เน่า) โยนขวดใส่น้ำมันแก๊สโซลีน หรือแม้แต่ละเลงตัวด้วยสีทาบ้าน ฯ เพราะชีวิตจริงเคยผ่านความทุกข์ยากลำบากยิ่งกว่านี้หลายเท่าตัว จึงไม่มีปัญหากับการเสี่ยงเล็กเสี่ยงน้อย
I play like a stuntman, even though I know I’m holding a bottle full of gasoline and stuffing it with a burning rag, exploding in my hand like playing. No matter how similar it is to real life, you just do it.
ค่าจ้างที่ได้รับจากการแสดง เพียงพอสำหรับเดินทางกลับบ้าน (ที่ Hà Tĩnh) ซื้อรถมอเตอร์ไซด์คันใหม่ บทสัมภาษณ์เมื่อปี ค.ศ. 2014 เหมือนจะกลายเป็นคนขับแท็กซี่ แถมยังมี CD หนังเรื่องนี้ (พร้อมซับไตเติ้ล 4 ภาษา) สำหรับเปิดให้ผู้โดยสารรับชมระหว่างการเดินทาง ไม่แต่งงาน ไม่มีครอบครัว พร้อมรับจ้างไปทุกแห่งหน
My friends ask me the same question. But everyone has their own career, and it also depends on each person’s destiny. My destiny with acting only got to there. Perhaps it was a surprise for me to be ‘famous’, but if I don’t know to stop at the right time, I could have fallen hard.
เหลียงเฉาเหว่ย, Tony Leung Chiu-wai (เกิดปี 1962) นักแสดงชาวจีน เกิดที่ฮ่องกง วัยเด็กเป็นคนหัวรุนแรงเพราะพบเห็นบิดา-มารดาทะเลาะเบาะแว้งบ่อยครั้ง แต่หลังจากพ่อของเขาหายตัวไปทำให้นิสัยเปลี่ยนไปโดยสิ้นเชิง กลายเป็นเด็กเงียบๆ เคร่งขรึม หันมาพึ่งพาการแสดงระบายออกทางอารมณ์ของตนเอง, ออกจากโรงเรียนตอนอายุ 15 ทำงานเป็นเด็กส่งของ ตามด้วยเซลล์แมน ฝึกงานที่ TVB กลายเป็น Host เล่นละครซีรีย์ จนมีโอกาสแสดงภาพยนตร์เรื่องแรก Mad, Mad 83 (1983), เริ่มมีชื่อเสียงจาก Love Unto Waste (1986), โด่งดังระดับเอเชียเรื่อง A City of Sadness (1989), Hard Boiled (1992), Cyclo (1995), ยิ่งใหญ่ระดับโลกจากการร่วมงานผู้กำกับกับหว่องกาไว ตั้งแต่ Days of Being Wild (1991), Chungking Express (1994), Happy Together (1997), In the Mood for Love (2000), 2046 (2004), The Grandmaster (2013), ผลงานเด่นอื่นๆ อาทิ Hero (2003), Infernal Affairs (2002), Lust, Caution (2007), Red Cliff (2008-09), Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings (2021) ฯ
It was a pleasure working with Trần Anh Hùng on Cyclo (1995). He also gave me a lot of freedom. After he’d finished with The Scent of the Green Papaya (1993), he thought I would be appropriate to play the poet in this story about the mafia in Vietnam. Trần Anh Hùng came to Hong Kong a few times to talk with me. We met and I found his story fascinating, so I accepted the part. For my part I had to learn both Vietnamese and French: The French version was for the French censors because Cyclo was a French production. A Vietnamese lady who spoke both Vietnamese and French came to teach me every day in Hong Kong for three months. But when I got on the set, I still did not understand any Vietnamese or French besides my lines.
Tony Leung Chiu-wai
ดวงตาของเหลียงเฉาเหว่ย เต็มไปด้วยความเจ็บปวดรวดร้าว เศร้าโศกเสียใจ (ไม่ต่างจากผลงานอื่นๆก่อนหน้า A City of Sadness, Chungking Express ฯ) รับรู้ตัวเองดีว่าสิ่งที่ทำไม่ถูกต้อง (ทุกครั้งที่ทำสิ่งไม่ถูกต้อง เลือดกำเดามักไหลออกมา) แต่เพราะมิอาจหักห้าม ควบคุมความต้องการของตนเอง เมื่อก้าวเข้าสู่โลกอาชญากรรมย่อมไม่สามารถเดินถอยหลัง … ท่าคาบบุหรี่ดูเหน็ดเหนื่อยอ่อนล้า เหมือนคนพานผ่านอะไรมามาก หมดสิ้นเรี่ยวแรง ไร้ชีวิตชีวา
The Poet is someone who, on a spiritual level, considers himself dead to himself and to society. He sold his innocence for easy money to enter the world of crime, and he’s nostalgic for it.
The gangster-poet is aware of the problem, his sister and Cyclo are not. When they first arrive, he sees them for what they are–innocents–and the only way he can handle their innocence is to precipitate them into a life of crime. That’s why he becomes his sister’s pimp; that’s why, when she cries after her first trick, for him it’s a sort of consolation: innocence protesting against the hardness of reality.
แซว: ด้วยความที่เหลียงเฉาเหว่ยพูดเวียดนามได้แค่บางคำ ส่วนใหญ่จึงสงบเงียบงัน ประหยัดถ้อยคำ เน้นแสดงอารมณ์ออกทางสีหน้าท่าทาง หลายครั้งได้ยินเสียงรำพันบทกวี … เลยได้รับการตั้งชื่อตัวละคร The Poet
an unknown man an unknown river a flower without color and also without a scent
ถ่ายภาพโดย Benoît Delhomme (เกิดปี 1961) ตากล้องสัญชาติฝรั่งเศส สำเร็จการศึกษาจาก École nationale supérieure Louis-Lumière จบออกมาเป็นผู้ช่วยตากล้อง Bruno Nuytten ถ่ายทำภาพยนตร์ Jean de Florette (1986), Manon des Sources (1986), ฉายเดี่ยวกับ The Scent of Green Papaya (1993), Cyclo (1995), Family Resemblances (1996), Artemisia (1997), The Proposition (2008), 1408 (2007), The Boy in the Striped Pajamas (2008), The Theory of Everything (2017), At Eternity’s Gate (2018) ฯ
ส่วนบทเพลงในผับ Just Like You ของ Rollins Band ออกไปทาง Heavy Rock (ไม่ใช่ Heavy Metal นะครับ) ทั้งแสงสี ท่าเต้น ล้วนเป็นการระบายอารมณ์อัดอั้น ความทุกข์ทรมานที่อยู่ภายในออกมา
ไหนๆอุตส่าห์ตั้งชื่อ ‘Vietnam Trilogy’ มันจึงไม่น่าแปลกใจที่จะมีการอ้างอิงถึง The Scent of Green Papaya (1993) ซึ่งเรื่องนั้นมะละกอคือสัญลักษณ์แทนหญิงสาว/มารดา สตรีเพศชาวเวียดนาม ในวัยกำลังสุกหง่อม/เจริญพันธุ์ สอดคล้องกับซีนนี้ที่หนึ่งในสาวๆบอกว่าตนเองกำลังตั้งครรภ์
เมื่อตอน The Scent of Green Papaya (1993) สาวใช้ Mùi มีความหลงใหลในมะละกอ ต้องการผ่ากลาง จับจ้องมองเมล็ดพันธุ์, สำหรับ Cyclo (1995) ปรับเปลี่ยนมาเป็น The Poet ใคร่สงสัยสิ่งที่อยู่ภายใต้หัวปลี ใช้มีดโกนกรีดเบาๆ พบเห็นเส้นขาวๆภายใน จะมองเป็นสัญลักษณ์เพศชาย หรือจิตวิญญาณอันบริสุทธิ์ ที่กำลังถูกแปดเปื้อนด้วยเลือดกำเดา(ของ The Poet)
เมื่อตอนที่เจ๊เจ้าของสามล้อถีบพูดว่า “Why do you love paint so much?” สังเกตใบหน้าบุตรชายอาบเปื้อนด้วยเลือดแดงฉาน ซึ่งจะมองว่านั่นคือสีๆหนึ่งก็ได้กระมัง ความหมายจากธงชาติเวียดนามก็คือการต่อสู้ ความตาย เสียสละเพื่อประเทศชาติบ้านเกิด
The Poet เพราะมิอาจอดรนทนกับตนเองได้อีกต่อไป จึงจุดไฟเผาห้องพัก ทำให้ทุกสรรพสิ่งอย่างมอดไหม้ (หรือจะมองว่าเป็นการแก้แค้นตนเอง คล้ายตอนกลางเรื่องที่ Xích Lô จุดไฟเผาโจรปล้นจักรยาน)
อีกสิ่งน่าสนใจคือภาพนาฬิกา ตอนต้นเรื่องมันคือสถานที่เก็บซ่อนเงินของ The Poet ขณะนี้เปลวเพลิงกำลังลุกลาม ธนบัตรภายในจึงปลิดปลิวออกมา เพื่อสื่อว่าเงินไม่สามารถซื้อเวลา ซื้อชีวิต ทำให้จิตวิญญาณมอดไหม้ เหลือเพียงเถ้าถ่าน
ตอนพบเห็น Xích Lô ละเลงสีลงบนใบหน้า ผมนึกถึงภาพยนตร์ Pierrot le Fou (1965) ขึ้นมาโดยพลัน! แสดงความคลุ้มคลั่ง เสียสติแตก ไม่สามารถควบคุมตนเอง เสียงเป่าขลุ่ยราวกับลมหายใจเฮือกสุดท้าย ซึ่งในบริบทของหนังคืออาการมึนเมาระหว่างเสพยา(เกินขนาด) ทำให้แทนที่จะสังหารเป้าหมาย เกือบกลายเป็นการฆ่าตัวตาย
(จะว่าไปเปลวไฟแดง เป็นสีตรงกันข้ามกับน้ำเงิน นั่นสามารถสื่อว่าความตายทางร่างกายของ The Poet = ความตายทางจิตวิญญาณของ Xích Lô)
Yesterday, the cat came back. We thought he was dead. He’s even more handsome than before so handsome, nobody recognized him. I remember my father right before he died. It was a Sunday the only day he took a nap at home. The cat was sleeping in the sun. A gash across his face. My father slept swinging his leg. I was a child. I remember watching my father’s knee, for a long time.
บทเพลงขับร้องและบรรเลง Mandolin (Closing Credit) โดยเด็กๆจาก Children Of The Kinderhouse Of Saïgon
ผมเลือกบทเพลง Em ơi, Hà Nội phố (แปลว่า Little Sister, Hanoi City) ซึ่งมีเนื้อร้องในเชิงเปรียบเทียบหญิงสาว=กรุง Hanio (แต่หนังถ่ายทำในนคร Ho Chi Minh) เธอทอดทิ้งฉันไว้ให้พานผ่านฤดูกาลหนาวเหน็บ เย็นยะเยือกทางร่างกาย สั่นสะท้านทรวงใน … เป็นการรำพันความสัมพันธ์ระหว่าง The Poet และสาวๆในสังกัด พวกเธอต่างตกหลุมรัก แต่เขากลับไม่เคยมีใจให้
คำร้องเวียดนาม
คำแปลอังกฤษ
Em ơi, Hà Nội phố Ta còn em mùi hoàng lan Ta còn em mùi hoa sữa Con đường vắng rì rào cơn mưa nhỏ Ai đó chờ ai tóc xõa vai mềm.
Ta còn em cây bàng mồ côi mùa đông Ta còn em nóc phố mồ côi mùa đông Mảnh trăng mồ côi mùa đông Mùa đông năm ấy Tiếng dương cầm trong căn nhà đổ Tan lễ chiều sao còn vọng tiếng chuông ngân?
Ta còn em một màu xanh thời gian Từng chiều phai tóc em bay Chợt nhòa, chợt hiện Người nghệ sĩ lang thang hoài trên phố Bỗng thấy mình chẳng nhớ nổi một con đường?
Ta còn em hàng phố cũ rêu phong Và từng mái ngói xô nghiêng Nao nao kỷ niệm Chiều Hồ Tây lao xao hoài con sóng Chợt hoàng hôn về tự bao giờ?
Little sister, Hanoi, old streets You’re all that’s left me, orchid scent You’re all that’s left me, alstonia flower Rain whispering down deserted streets Waiting for a woman, wind swept hair, tender shoulders
You’re all that’s left me, winter tree You’re all that’s left me, icy abandoned street Slip of winter moon That year’s winter where the voice of a piano echoes Late into the night a bell still chimes
You’re all that’s left me, color of time The evening fades, your hair flutters Suddenly blurred, suddenly appeared The poet wanders in vain through the streets Suddenly realizing he has lost his way
You’re all that’s left me, old streets covered in moss Every creaky old rooftop In my topsy-turvy memory Floating over the waves of West Lake Suddenly twilight has fallen When it fell, I don’t know You’re all that’s left me, orphaned winter tree
Tôn-Thất Tiết (เกิดปี 1933) คีตกวีสัญชาติ Vietnamese-French เกิดที่ Huê เดินทางสู่ Paris ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1958 เพื่อมาร่ำเรียนการแต่งเพลงยัง Conservatoire de Paris เคยเข้าคลาสของ Jean Rivier และ André Jolivet รับอิทธิพลการผสมผสานเพลงบทเพลงพื้นบ้านเข้ากับดนตรีตะวันตก (Eastern & Western) จบออกมามีผลงานประพันธ์ซิมโฟนี ออร์เคสตรา บัลเล่ต์ เพลงประกอบภาพยนตร์, เมื่อปี ค.ศ. 1993 ก่อตั้งสมาคม France-Vietnam Music Association เพื่อโปรโมทบทเพลงพื้นบ้าน (Traditional Music) ในประเทศเวียดนาม
ในอัลบัมเพลงประกอบ งานเพลงของ Tôn-Thât Tiêt ใช้ชื่อเรียก Suite Symphonique มีทั้งหมด 5 Movement ประกอบด้วย Part I, II, III, Epilogue และ Appendix น่าเสียดายที่หาคลิปมาให้รับฟังทั้งหมดไม่ได้
As you know, in Japan, modern dance has stopped being what it was after Hiroshima. For me, cinema can no longer be what it was after the Vietnam war.
The violence in the film is not just a description of a bleak aspect of what Vietnam is today; it really carries my consciousness and memory of that war.
Trần Anh Hùng
เวียดนามทำการเปิดประเทศมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1986 (มีคำเรียก Đổi Mới นโยบายเศรษฐกิจใหม่ของเวียดนาม มุ่งเน้นตลาดเสรี แต่ใช้ระบบการเมืองแบบคอมมิวนิสต์) แต่เพราะสภาพสังคมที่ถูกแช่แข็ง หยุดนิ่งมาหลายปี (ตั้งแต่สงครามเวียดนาม) มันจึงไม่ใช่เรื่องง่ายที่จะปรับตัวให้เข้ากับโลกภายนอกที่เปลี่ยนแปลงอย่างก้าวกระโดดในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา
Xích Lô สูญเสียบิดาจากอุบัติเหตุ ตรงกันข้ามกับ The Poet แม้ยังมีชีวิตอยู่แต่ปฏิเสธยินยอมรับบุตรชาย ทั้งสองต่างถือว่ามีปมเกี่ยวกับการสูญเสีย ‘father figure’ บุคคลสำหรับเป็นต้นแบบอย่างในการดำรงชีวิต … นี่คือบทสรุปที่ผกก. Trần Anh Hùng พยายามสื่อถึงสภาพเสื่อมโทรม ล้าหลังของเวียดนาม(ขณะนั้น) เพราะขาดผู้นำที่มีศักยภาพในการกำหนดทิศทาง บริหารประเทศชาติด้วยความซื่อสัตย์สุจริต
When I started writing the script, my intention was to talk about rapport between fathers and sons. The idea comes from a physical sensation that swells up in me from time to time, that I’m doing the same gestures as my father did–and I’ve been able to verify that through writings, music preferences, etc. If in today’s Vietnam, you take some one like Cyclo, who has no father, no education, no future, which moral yardstick can he use in order to grow?
The film presents variations on that theme. Cyclo’s father is dead, yet present in his memory; the poet’s father is physically present, but dead in his son’s mind. Which makes it logical for these two guys to come together and become almost like brothers.
เมื่อตอนสรรค์สร้าง The Scent of Green Papaya (1993) ผกก. Trần Anh Hùng พยายามสะท้อนความสัมพันธ์ระหว่างตนเอง & มารดา แทนด้วยหญิงชาวเวียดนามที่อยู่ภายใต้ระบอบปิตาธิปไตย (Patriarchy)
And when Cyclo resumes his rapport with his father, he is, in a way, spiritually liberated, as through his father, he reestablishes a rapport with his ancestors. The oldest cult in Vietnam is that of ancestors’, and its most important rule is, “Live as good a life as you can, so that you can transmit to those that follow you, just as those before you tried to do for you.”
เข้าฉายรอบปฐมทัศน์ยังเทศกาลหนังเมือง Venice ได้เสียงตอบรับอย่างดีล้นหลาม สามารถคว้ามาสองรางวัล Golden Lion และ FIPRESCI Prize … แต่เป็นปีที่ไม่ค่อยมีหนังน่าจดจำเข้าฉายสักเท่าไหร่ La Cérémonie, Maborosi, The Deathmaker, The Star Maker ฯ
การถูกแบนห้ามฉายในเวียดนาม ทำให้ชื่อเสียงของผกก. Trần Anh Hùng (ในสายตาชาวเวียดนาม) หมดความน่าเชื่อถือโดยพลัน แม้พยายามแก้มือใหม่ด้วย The Vertical Ray of the Sun (2000) ภาพยนตร์เรื่องสุดท้ายของ ‘Vietnam Trilogy’ แต่กลับไม่ค่อยมีใครให้ความสนใจ ดูสูญเสียความเชื่อมั่นในตนเองไปไม่น้อยเลยละ
ไม่ใช่ว่าผมหยิบผลงานผู้กำกับ Trần Anh Hùng เพราะกระแสกำลังนิยมของ The Taste of Things (2023) แต่คือความเข้าใจผิดๆ ครุ่นคิดว่านี่คือหนังโรแมนติก –” จริงๆตั้งใจจะเขียนถึง Norwegian Wood (2010) ในช่วงวันวาเลนไทน์ แต่มันเลยมาไกลแล้วก็เอาเรื่องอื่นด้วยแล้วกัน
ผมมีความคาดไม่ถึงหลายๆอย่างต่อ The Scent of Green Papaya (1993) โดยเฉพาะความละเมียด เต็มไปด้วยรายละเอียด สัมผัสกวีภาพยนตร์ (ในสไตล์ Robert Bresson ผสมเข้ากับ Pather Panchali (1955)) นำเสนอผ่านมุมมองสายตาเด็กหญิง ถูกครอบครัวส่งมาทำงานเป็นคนรับใช้ เต็มไปด้วยความอยากรู้อยากเห็น สังเกตสิ่งต่างๆรอบข้าง ทั้งผู้คน สรรพสัตว์น้อย-ใหญ่ เรียนรู้ ฝึกฝน อดรนทน จนเติบโตเป็นสาว แล้วครองรักกับนายจ้าง … เป็นภาพยนตร์ที่ประหยัดถ้อยคำ ใช้เพียงนักแสดงสมัครเล่น ดำเนินเรื่องด้วยภาษาภาพยนตร์ ถ่ายภาพ-ตัดต่อ-เพลงประกอบ มีความละมุน นุ่มนวล งดงามวิจิตรศิลป์ คละคลุ้งด้วยกลิ่นมะละกอ พอครุ่นคิดออกหรือเปล่าว่าแฝงนัยยะอะไร?
Trần Anh Hùng (เกิดปี 1962) ผู้กำกับภาพยนตร์ สัญชาติ Vietnamese-French เกิดที่ Da Nang, South Vietnam ในช่วงสงคราม Vietnam War (1955-75) อพยพสู่ลาว ก่อนลี้ภัยไปฝรั่งเศส โตขึ้นระหว่างร่ำเรียนปรัชญา กระทั่งมีโอกาสรับชม A Man Escaped (1956) กำกับโดย Robert Bresson หันเหความสนใจมายังภาพยนตร์ ร่ำเรียนการถ่ายภาพ École nationale supérieure Louis-Lumière ทำงานเป็นตากล้อง กำกับหนังสั้น The Married Woman of Nam Xuong (1989), La pierre de l’attente (1991), ภาพยนตร์ขนาดยาวเรื่องแรก The Scent of Green Papaya (1993)
ความสนใจของ Trần Anh Hùng ไม่ใช้การเล่าเรื่องแบบปกติทั่วๆไป พยายามมองหาวิธีสื่อสาร ภาษาภาพยนตร์รูปแบบใหม่ๆ ให้คำนิยามงานศิลปะ “Art is the truth wearing a mask” ท้าทายให้ผู้ชมครุ่นคิดค้นหาคำตอบของสิ่งที่หลบซุกซ่อนอยู่เบื้องหลังหน้ากาก
What I talk about in the film is what I know: my life with my mother. The emotional charge transferred to the film is a function of my description of women who have led similar lives to my mother.
I took the story from a literary cliché—a cliché of Vietnamese literature. It’s a simple theme, really: The woman assumes all the familial responsibilities; the husband, on the other hand, is quite idle and lazy, and doesn’t do anything except receive the good things of life. Beyond that, my interest in the film was to create a certain freshness and poetry in daily life. By this means, I wanted to give a rhythm to the movie, a rhythm that I hope represents a certain manner of living in Vietnam, and through that rhythm to reveal the soul of the country.
Trần Anh Hùng
ชื่อหนังเขียนได้ดังนี้: (เวียดนาม) Mùi đu đủ xanh, (ฝรั่งเศส) L’Odeur de la papaye verte, (อังกฤษ) The Scent of Green Papaya
First of all, it’s very difficult to find Vietnamese actors. The Vietnamese are, by nature, a gentle people, and also to be an actor is not considered a very good thing. It’s not considered a serious thing, to be in the cinema. Once I found my actors, I had to work with them on a whole system of rediscovery of “typically Vietnamese” gestures. But I couldn’t stop just at that level. After I had worked on getting the children, especially, to have those gestures, I had to go one step further. I had to render those gestures stylized. What I really wanted to avoid was local color.
I did the same kind of work on their voices. I had to take into account the situation of the Vietnamese who live in France. Here I am giving them a film which has no local color. They don’t find their Vietnam, specifically, when they go to watch it. And yet, they all admitted that the film was profoundly Vietnamese.
Trần Anh Hùng
เกร็ด: นักแสดงที่รับบท Mùi ตอนโต(อายุ 20 ปี) คือ Trần Nữ Yên Khê ศรีภรรยาของผกก. Trần Anh Hùng ซึ่งเธอยังร่วมแสดงภาพยนตร์เรื่องอื่นๆ อาทิ Cyclo (1995), The Vertical Ray of the Sun (2000) ฯ
ถ่ายภาพโดย Benoît Delhomme (เกิดปี 1961) ตากล้องสัญชาติฝรั่งเศส สำเร็จการศึกษาจาก École nationale supérieure Louis-Lumière จบออกมาเป็นผู้ช่วยตากล้อง Bruno Nuytten ถ่ายทำภาพยนตร์ Jean de Florette (1986), Manon des Sources (1986), ฉายเดี่ยวกับ The Scent of Green Papaya (1993), Cyclo (1995), Family Resemblances (1996), Artemisia (1997), The Proposition (2008), 1408 (2007), The Boy in the Striped Pajamas (2008), The Theory of Everything (2017), At Eternity’s Gate (2018) ฯ
This was an extremely mental film, and it gives a mental image of Vietnam. It’s not a documentary. So the only thing I had to do was resist, in a sense, the reality that I discovered because that reality in front of me risked destroying the script that I had written. I had to return, or pull back into a mental state, the indices of reality. It was only by doing this that I managed to produce something that was extremely Vietnamese.
Trần Anh Hùng
มะละกอ (đu đủ) พบได้ทั่วไปทางตอนใต้ของเวียดนาม เป็นผลไม้ที่นิยมใช้ในเทศกาลตรุษญวน Tết Nguyên Đán (แปลตรงตัว Festival of the First Day) เฉลิมฉลองการมาถึงของฤดูใบไม้ผลิ มีลักษณะเหมือนกับประเพณีตรุษจีน (เพราะเวียดนามตกเป็นเมืองขึ้นของจีนนานนับพันปี) จัดขึ้นวันที่ 1 เดือน 1 ตามปฏิทินจันทรคติ (ก็ตรงกับวันตรุษจีนนั่นแหละ!)
In teaching Mui to read and write, the husband gives weapons to the wife to liberate herself. But this is just a possibility. Because, in the ending scene, Mui – after monologuing directly to the camera lens let out a cry and closed his eyes… the fetus moved in Mui’s belly. With this fetus, does the above-mentioned cycle begin again and the traditional relationship model is recreated?
I wanted to give a rhythm to the movie, a rhythm that I hope represents a certain manner of living in Vietnam, and through that rhythm to reveal the soul of the country.
Trần Anh Hùng
เพลงประกอบโดย Tôn-Thất Tiết (เกิดปี 1933) คีตกวีสัญชาติ Vietnamese-French เกิดที่ Huê เดินทางสู่ Paris ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1958 เพื่อมาร่ำเรียนการแต่งเพลงยัง Conservatoire de Paris เคยเข้าคลาสของ Jean Rivier และ André Jolivet รับอิทธิพลการผสมผสานเพลงบทเพลงพื้นบ้านเข้ากับดนตรีตะวันตก (Eastern & Western) จบออกมามีผลงานประพันธ์ซิมโฟนี ออร์เคสตรา บัลเล่ต์ เพลงประกอบภาพยนตร์, เมื่อปี ค.ศ. 1993 ก่อตั้งสมาคม France-Vietnam Music Association เพื่อโปรโมทบทเพลงพื้นบ้าน (Traditional Music) ในประเทศเวียดนาม
I don’t use music as an illustration but as a tool to communicate with the viewer. The music comes when the viewer’s emotions are ripe. And importantly, the music must match the rhythm and atmosphere of the movie, they work together to create a very special space when enjoying.
When meeting love, the gestures of service and service change their meaning and content, becoming gestures of sacrifice and dedication. Love frees women from being servants, while at the same time imprisoning them in the relationship of serving men like never before. The complexity and ambivalence in the relationship between service and love are the issues that The Scent of Green Papaya wants to raise.
Trần Anh Hùng
คู่หมั้นสาวสวย vs. คนรับใช้ Mùi หลายคนอาจเปรียบเทียบถึงชนชั้นสูง-ต่ำ (จริงๆมันต้อง Middle Class vs. Working Class), สาวสมัยใหม่ ระริกระรี้แรดร่าน vs. หญิงสมัยเก่า เรียบร้อยดั่งผ้าพับไว้, ผกก. Trần Anh Hùng ให้เหตุผลของการเลือกของฝ่ายชาย (ไม่ได้สะท้อนรสนิยมของเขาเอง) คือหวาดกลัวการสูญเสียอำนาจ
two methods of seduction in a sexual relationship. On one side is Khuyen’s Europeanized fiancee and her Western seduction style, based on force correlation and provocation. On the other side is Mui and the Oriental seduction, based on the permeation and relationships between men and women that avoid each other to become necessary for each other. Ultimately, a woman’s choice of traditional silk may be due to the desire to return to the source or because of fear of radical changes.
The nature of the relationship with my mother is affectionate and sympathetic. The nature of the relationship with the father is authority: the father is the one in charge of the family, the one who whips, and not just figuratively.
The image of a green papaya speaks metaphorically of the main theme of the fate of Vietnamese women, a traditional relationship between women and men, the service relationship. A service accepted with an extraordinary spiritual power that one can encounter in Vietnamese mothers. An unacceptable regime, if considered materialistically.
เข้าฉายรอบปฐมทัศน์ยังเทศกาลหนังเมือง Cannes ในโปรแกรมฉาย Un Certain Regard เสียงตอบรับถือว่าดียอดเยี่ยม (ยุคสมัยนั้น Un Certain Regard ยังไม่ใช่สายการประกวด เลยไม่มีการมอบรางวัลใดๆ) สามารถคว้ารางวัล Caméra d’Or สำหรับภาพยนตร์เรื่องแรก (Best First Feature Film)
จริงๆแล้วภาพยนตร์เรื่องนี้สร้างขึ้นในประเทศฝรั่งเศส ออกทุน-จัดจำหน่ายโดยสตูดิโอสัญชาติฝรั่งเศส แต่เพียงเพราะพูดภาษาเวียดนาม จึงได้รับเลือกเป็นตัวแทนประเทศเวียดนามส่งเข้าชิง Oscar: Best Foreign Language Film ถือเป็นครั้งแรกครั้งเดียว(ของเวียดนาม)เข้าถึงรอบห้าเรื่องสุดท้าย แต่พ่ายให้กับ Belle Époque (1992) จากประเทศสเปน [เอาจริงๆไม่มีลุ้นเพราะปีนั้นสายแข็งโคตรๆ เพราะยังมี Farewell My Concubine (1993) และ The Wedding Banquet (1993))
ปัจจุบันหนังยังไม่ได้รับการบูรณะ แต่ฉบับ DVD/Blu-Ray ของค่าย Kino Lorber วางจำหน่ายเมื่อปี ค.ศ. 2011 คุณภาพถือว่าดียอดเยี่ยม
ส่วนตัวมีความหลงใหลคลั่งไคล้ The Scent of Green Papaya (1993) ประทับใจในลีลาการนำเสนอ มีความละเมียด เต็มไปด้วยรายละเอียด สัมผัสกวีภาพยนตร์ เกือบจะได้กลายเป็นหนังโปรดเรื่องใหม่ ถ้าไม่เพราะองก์สุดท้าย ‘Time Skip’ ดูเร่งรีบร้อน รวบรัดตัดตอน ไอ้เด็กเวรเยี่ยวใส่กระโถนมันหายหัวไปไหน? ค้างๆคาๆโน่นนี่นั่นมากเกินไป ดวงตาอันบริสุทธิ์ของเด็กหญิง แปรสภาพสู่ความยั่วเย้ายวน แย่งผัวชาวบ้าน ได้รับอิสรภาพชีวิต … เห้อ!
จัดเรต pg กับบรรยากาศชายเป็นใหญ่ คบชู้นอกใจ
คำโปรย | ความตลบอบอวลของ The Scent of Green Papaya มันอาจหอมหวนสำหรับชาวเวียดนาม แต่สำหรับ Trần Anh Hùng กลับเหม็นหืน กล้ำกลืน รู้สึกสงสารเห็นใจ คุณภาพ | ตลบอบอวล ส่วนตัว | ตกหลุมรัก
ในตอนแรกผมมีความสองจิตสองใจว่าจะรับชม Monnstruck (1987) ดีไหม? แม้ไปคว้ารางวัล Best Director จากเทศกาลหนังเมือง Berlin รวมถึงเข้าชิง Oscar หลากหลายสาขา (คว้ามาสามรางวัล) แต่เหตุผลที่ตัดสินใจเขียนบทความนี้เพราะนักวิจารณ์ Roger Ebert ยกให้เป็น “Great Movie”
When Ronny Cammareri sweeps Loretta Castorini off her feet in “Moonstruck,” he almost, in his exuberance, throws her over his shoulder. “Where are you taking me?” she cries. “To the bed!” he says. Not “to bed”, but “to the bed”. There is the slightest touch of formality in that phrasing, and it is enough to cause Loretta to let her head fall back in surrender.
Norman Frederick Jewison (1926-2024) ผู้กำกับ/นักแสดง สัญชาติ Canadian เกิดที่ Toronto, Ontario ตั้งแต่เด็กฉายแววด้านการแสดง ช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง อาสาสมัครทหารเรือ Royal Canadian Navy หลังปลดประจำการออกเดินทางท่องเที่ยว American South หวนกลับมาเรียนต่อ Victoria College แล้วย้ายสู่ London เขียนบทรายการโทรทัศน์สำหรับเด็ก หวนกลับมาแคนาดาทำงานยัง CBC Television ได้เป็นผู้ช่วย กำกับเกมโชว์ วาไรตี้ เข้าตานักแสดง Tony Curtis ชักชวนมากำกับภาพยนตร์เรื่องแรก 40 Pounds of Trouble (1962), แจ้งเกิดกับ The Cincinnati Kid (1965), The Russians Are Coming, the Russians Are Coming (1966), เคยเข้าชิง Oscar: Best Director จำนวนสามครั้ง แต่ไม่เคยได้สักรางวัล In the Heat of the Night (1967), Fiddler on the Roof (1971) และ Moonstruck (1987)
Jewison ถือเป็นผู้กำกับ ‘High Profile’ ในช่วงทศวรรษ 60s-70s มีผลงานกระแสหลัก (Mainsteam) ประสบความสำเร็จมากมาย ครุ่นคิดว่านั่นจะทำให้ตนเองมีโอกาสสรรค์สร้างภาพยนตร์ในความสนใจ แต่ไม่เลย ค.ศ. 1985 ลงทุนลงแรงกับฉบับสร้างใหม่ The Man Who Could Work Miracles จากนวนิยายของ H. G. Wells แต่กลับไม่มีสตูดิโอไหนให้ความสนใจ
[Those rejections were] very destructive for me at times. When I become depressed and disillusioned and forsaken and nobody believes in you anymore … you take it personally.
Norman Jewison
ระหว่างนั้นเองที่ผกก. Jewison ได้อ่านบทหนังพัฒนาโดย John Patrick Shanley (เกิดปี 1950) นักเขียนสัญชาติอเมริกัน พอมีชื่อเสียงในวงการละคอนเวที กำลังมองหาลู่ทางเข้าสู่วงการภาพยนตร์ ยื่นพล็อตเรื่องที่นำแรงบันดาลใจจากชีวิตจริง เสนอยังสตูดิโอต่างๆแต่ยังไม่มีใครสนใจ
มันฟังดูไม่น่าจะมีความสัมพันธ์เชื่อมโยงอะไร แต่เรื่องราวคนเหงา โหยหาความรัก ใครสักคนเคียงข้างกาย นั่นคือสิ่งสะท้อนความรู้สึกขณะนั้นของผกก. Jewison เมื่อตอนนำโปรเจค The Man Who Could Work Miracles ไปเสนอสตูดิโอแห่งหนไหน แต่กลับไม่มีใครให้ความสนใจ … นั่นคือเหตุผลที่ทำให้เขาตัดสินใจกำกับโปรเจคนี้!
Working Title ในบทร่างแรกคือ The Bride and the Wolf ฟังดูเหมือนหนัง Horror, เห็นว่า Cher เคยเสนอชื่อ Moonglow แต่ทว่าผกก. Jewison ไม่ค่อยชอบชื่นสักเท่าไหร่ ถึงอย่างนั้นกลับยินยอมใช้ชื่อดังกล่าวชั่วคราวระหว่างถ่ายทำ เพื่อจะได้ไม่ก่อให้เกิดปัญหากับนักแสดง ก่อนสุดท้ายเปลี่ยนมาใช้ Moonstruck, ชื่อไทย พระจันทร์เป็นใจ
เกร็ด: Moonstruck (1987) ถือเป็นบทหนังแจ้งเกิดนักเขียน John Patrick Shanley แต่ประสบความสำเร็จสูงสุดคือบทละคอนเวที Doubt: A Parable (2004) กวาดเรียบทั้ง Tony Award, Drama Desk Award, Pulitzer Prize และกลายเป็นภาพยนตร์ Doubt (2008) รับหน้าที่ทั้งกำกับ & เขียนบท ร่วมงานนักแสดงเกรดเอ Meryl Streep, Philip Seymour Hoffman, Amy Adams, Viola Davis (ทุกคนได้เข้าชิง Oscar สาขาการแสดง)
เรื่องราวของ Loretta Castorini (รับบทโดย Cher) สาวหม้ายนักบัญชี สัญชาติ Italian-American ตัดสินใจเริ่มต้นรักครั้งใหม่ในวัย 37 ด้วยการหมั้นหมาย Johnny Cammareri (รับบทโดย Danny Aiello) แต่แท้จริงแล้วไม่ได้ตกหลุมรักชายคนนี้สักเท่าไหร่
Cher ชื่อจริง Cherilyn Sarkisian (เกิดปี 1946) นักร้อง นักแสดง เจ้าของฉายา “Goddess of Pop” เกิดที่ El Centro, California บิดามีเชื้อสาย Armenian หย่าร้างภรรยาตั้งแต่บุตรสาวยังเล็กนัก วัยเด็กชื่นชอบหลงใหล Andrey Hepburn จากภาพยนตร์ Breakfast at Tiffany (1961) ต้องการเป็นบุคคลมีชื่อเสียง พออายุ 16 ออกจากโรงเรียน ทำงานหาเงิน เข้าคอร์สการแสดง พบเจอ Sonno Bono กลายเป็นศิลปินดูโอ้ Sonny & Cher โด่งดังกับบทเพลง I Got You Babe ติดอันดับหนึ่ง Billboard Hot 100 ออกอัลบัมแรก Look at Us (1965), หลังหย่าร้างกับ Bono ถึงเริ่มหวนกลับมาดำเนินตามความฝัน เข้าเรียนคอร์สของ Lee Strasberg แต่ไม่ทันได้ผ่านการออดิชั่นละคอนเวที Broadway ผ่านตาผกก. Mike Nichols ชักชวนมาร่วมแสดงภาพยนตร์ Silkwood (1983) ได้เข้าชิง Oscar: Best Supporting Actess, ผลงานเด่นๆ อาทิ Mask (1985), The Witches of Eastwick (1987), Moonstruck (1987) ฯ
แซว: ระหว่างโปรดักชั่น Cher พร่ำบ่นกับ Olympia Dukakis เชื่อว่าหนังล้มเหลวแน่ๆ ครุ่นคิดว่านี่อาจเป็นการแสดงแย่ที่สุดในชีวิต แต่ผลลัพท์กลับไม่มีใครคาดคิดถึง ทั้งสองกวาดรางวัลการแสดงนำหญิง-สมทบหญิง แทบจะทุกสำนัก!
Nicolas Cage ชื่อจริง Nicolas Kim Coppola (เกิดปี 1964) นักแสดงสัญชาติอเมริกัน เกิดที่ Long Beach, บิดาคือ August Coppola เป็นพี่ชายของ Francis Ford Coppola, วัยเด็กมีความคลั่งไคล้ James Dean เลยมุ่งมั่นอยากเป็นนักแสดง พยายามโน้มน้าวลุงให้ได้ทดสอบหน้ากล้อง (ไม่รู้หนังเรื่องอะไร) แต่พอไม่ได้รับโอกาสเลยทำการเปลี่ยนชื่อ Nicolas Cage (ได้แรงบันดาลใจจาก Superhero ชื่อ Luke Cage) แล้วเข้าเรียนต่อ UCLA School of Theater, Film and Television, ผลงานสร้างชื่อ อาทิ Moonstruck (1987), Raising Arizona (1987), Wild at Heart (1990), Leaving Las Vagas (1995) ** คว้า Oscar: Best Actor, Adaptation (2002), The Bad Lieutenant: Port of Call New Orleans (2009) ฯ
สตูดิโอให้ความสนใจนักแสดงเกรดเออย่าง Tom Cruise, Bill Murray, Nicolas Cage ก็มาทดสอบหน้ากล้องแต่ผลลัพท์ไม่ค่อยดีสักเท่าไหร่ ในตอนแรกเลือก Peter Gallagher แต่เห็นว่า Cher ล็อบบี้อยากได้ Cage เพราะมองว่าอีกฝ่ายเหมาะกับการเล่นคนบนบ้าๆบอๆ
In a career of playing goofballs, Cage has never surpassed his Ronny Cammareri. Who else could bring such desperation to his speech when he declares his love? “Love don’t make things nice. It ruins everything. It breaks your heart. It makes things a mess. We aren’t here to make things perfect. The snowflakes are perfect. The stars are perfect. Not us. Not us! We are here to ruin ourselves and to break our hearts and love the wrong people and die.” And then, she having gone through the motions of resistance: “Now I want you to come upstairs with me and get in my bed!”
ถ่ายภาพโดย David Watkin (1925-2008) ตากล้องสัญชาติอังกฤษ หนึ่งในผู้บุกเบิกการทดลองใช้แสงสะท้อนฉาก (Bounce Light), ฝึกฝนการถ่ายระหว่างทำงาน Sounthern Railway Film Unit ตำแหน่งผู้ช่วยตากล้อง จนมีโอกาสเริ่มต้นถ่ายทำ Title Sequence ภาพยนตร์ Goldfinger (1964), ผลงานเด่นๆอาทิ Help! (1965), The Knack …and How to Get It (1965), The Devils (1971), The Three Musketeers (1973), Chariots of Fire (1981), Yentl (1983),Out of Africa (1985), Moonstruck (1987) ฯ
บิดา Cosmo แต่งงานกับมารดา Rose ขณะนั้นกำลังแอบคบชู้กับ Mona
ในร้านอาหาร Perry ถูกนักศึกษาสาวบอกเลิกสองครั้ง
ครั้งแรกพบเห็นโดย Loretta มาทานข้าวกับคู้หมั้น Johnny
ครั้งหลังพบเห็นโดยมารดา Rose มาทานข้าวคนเดียวเลยชักชวนอีกฝ่ายมาร่วมสนทนา
Loretta โทรศัพท์หา Ronny สองครั้ง พบเจอกันสองครั้ง (ห้องใต้ดินร้านเบเกอรี่, รับชมอุปรากร La bohème) ร่วมรักกันสองค่ำคืน
มารดา Rose สอบถามเหตุผลที่ผู้ชายชอบคบชู้นอกใจสองครั้งกับ Perry และ Johnny
หนังใช้เวลาถ่ายทำ 11 สัปดาห์ โดยห้าสัปดาห์แรกเริ่มจากฉากภายนอกของ New York City, Little Italy และ Brooklyn, ก่อนหกสัปดาห์หลัง ย้ายไปถ่ายทำฉากภายในยัง Leslie Street Studios ณ Toronto, Ontario (ใกล้บ้านผกก. Jewison)
แซว: ภาษาอังกฤษมีศัพท์แสลง ‘cooking’ ที่ไม่ได้แปลว่าทำอาหาร หมายถึงการทำบางสิ่งอย่างที่เต็มไปด้วยอรรถรส วุ่นๆวายๆ ตื่นเต้นเร้าใจ (to be full of activity and excitement)
สามี-ภรรยาสูงวัยคู่นี้ มารับเชิญ (Cameo) เป็นลูกค้าซื้อขนมปัง ใบ้ให้ว่าสังเกตจากคิ้ว ถ้าใครยังครุ่นคิดไม่ออกก็ทำแถบดำในวงเล็บดูนะครับ [บิดา-มารดาของผู้กำกับ Martin Scorsese]
แรงบันดาลใจของนักเขียน John Patrick Shanley มาจากการผสมผสานประสบการณ์ชีวิตตนเอง ขณะนั้นเพิ่งย้ายเข้ามาอยู่อาศัยอพาร์ทเม้นท์หลังใหม่ เจ้าของเก่าคือศิลปิน ทิ้งสิ่งน่าประทับใจเอาไว้มากมาย ด้วยความชื่นชอบของแปลก สิ่งไม่สมบูรณ์แบบ (imperfectness) สถานที่แห่งนี้เลยให้กำเนิดแนวคิดอะไรๆหลายอย่าง ยามค่ำคืนมองออกไปพบเห็นพระจันทร์ดวงใหญ่ รวมถึงซีนตบหน้าที่กลายเป็น ‘Iconic’ ด้วยประโยคคำพูด “Snap out of it”
I was up in a tenement, living on 177th and Fort Washington. I had an apartment with chunks of plaster falling out of the walls and a couple of windows that were cracked, and I became very friendly with the super, a guy named Ralph. Really, I just kind of adored him. He was very short, and he looked like he was from Castilian Spain. He looked like he was running in front of a bunch of bulls. He came up and he would say, “Let me fix that hole in your wall,” and I would say, “I love that hole. Do not touch that.” “Fix that window,” and I’d be like, “That crack in the window is a once in a lifetime. I don’t want it touched.” I was very in love with the way that things are and the imperfectness — the imperfectness which Nic Cage talks about in the snow scene, when he talks her into going upstairs. I wrote the stage directions. I just acted it, pictured it in my head. So I slapped him, and I looked at him and it didn’t work, so I slapped him again and said, “Snap out of it.”
ตัดต่อโดย Lou Lombardo (1932-2002) สัญชาติอเมริกัน จากเคยเป็นต้องฝึกงานผกก. Robert Altman แต่แจ้งเกิดโด่งดังจากการตัดต่อภาพยนตร์ The Wild Bunch (1969), McCabe & Mrs. Miller (1971), The Long Goodbye (1973), Moonstruck (1987) ฯ
เพลงประกอบโดย Dick Hyman ชื่อจริง Richard Hyman (เกิดปี 1927) นักแต่งเพลง บรรเลงเปียโนแจ๊ส สัญชาติอเมริกัน เกิดที่ New York City ตั้งแต่เด็กได้รับการฝึกฝนดนตรีจากพี่ชายมารดา (นักเปียโนคอนเสิร์ต) Anton Rovinsky, โตขึ้นอาสาสมัครทหารบก ก่อนย้ายไปประจำทหารเรือเพื่อเข้าร่วมวงดนตรี สะสมประสบการณ์ หลังปลดประจำการเข้าศึกษาต่อ Columbia University ระหว่างนั้นชนะเลิศการแข่งขันเปียโน ได้เข้าคอร์สสอนโดย Teddy Wilson ตกหลุมรักดนตรีแจ๊สตั้งแต่บัดนั้น, ผลงานของ Hyman มีทั้งแต่งเพลง ออกอัลบัมเดี่ยว-คู่ เพลงประกอบละครเวที ซีรีย์โทรทัศน์ ภาพยนตร์ อาทิ Ages of Man (1966), Moonstruck (1987) ฯ
งานเพลงของหนังคละคลุ้งไปด้วยกลิ่นอาย Italian-American มีส่วนผสมของทั้งบทเพลงมีชื่อ (La Bohème, That’s Amore) และ Original Soundtrack อาจไม่ได้ท่วงทำนองติดหู แต่เต็มไปด้วยความสนุกสนาน ครื้นเครง อลเวง สร้างบรรยากาศผ่อนคลายให้กับผู้ชม
ดั้งเดิมนั้น Opening Credit ตั้งใจจะใช้บทเพลง La bohème (เพื่อให้สอดคล้องภาพโรงอุปรากรกำลังตระเตรียมการแสดง) แต่เสียงตอบรับในรอบทดลองฉายค่อนข้างย่ำแย่ บางคนเดินออกเพราะครุ่นคิดว่านี่คือหนัง Art Film เลยปรับเปลี่ยนเป็นเพลงรักหวานฉ่ำ That’s Amore (1953) แต่งโดย Harry Warren, คำร้องโดย Jack Brooks, ต้นฉบับขับร้องโดย Dean Martin ประกอบภาพยนตร์ The Caddy (1953) กลายเป็นเพลงโคตรฮิต ‘Signature Song’ เข้าชิง Oscar: Best Original Song แต่พ่ายให้กับ Secret Love ของ Doris Day
ความน่าอึ่งทึ่งของบทเพลงนี้คือเนื้อคำร้อง “When the moon hits your eye like a big pizza pie That’s amore!” มันช่างมีความสอดคล้องเข้ากับเรื่องราวและชื่อหนัง Moonstruck อย่างน่าอัศจรรย์ ราวกับแต่งขึ้นเพื่อภาพยนตร์เรื่องนี้โดยเฉพาะ!
(In Napoli where love is king When boy meets girl here’s what they say)
When the moon hits your eye like a big pizza pie That’s amore When the world seems to shine like you’ve had too much wine That’s amore Bells will ring ting-a-ling-a-ling, ting-a-ling-a-ling And you’ll sing “Vita bella” Hearts will play tippy-tippy-tay, tippy-tippy-tay Like a gay tarantella
When the stars make you drool just like a pasta e fasul, that’s amore That’s amore When you dance down the street with a cloud at your feet You’re in love When you walk in a dream but you know you’re not dreaming signore Scusami, but you see, back in old Napoli That’s amore
When the moon hits your eye like a big pizza pie, that’s amore That’s amore, When the world seems to shine like you’ve had too much wine, That’s amore Bells will ring ting-a-ling-a-ling, ting-a-ling-a-ling And you’ll sing “Vita bella” (Vita bel-, vita bella) Hearts will play tippy-tippy-tay, tippy-tippy-tay Like a gay tarantellaLucky fella
When the stars make you drool just like a pasta e fasul, that’s amore That’s amore When you dance down the street with a cloud at your feet You’re in love When you walk in a dream but you know you’re not dreaming signore Scusami, but you see, back in old Napoli That’s amore Amore, that’s amore
La Bohème (1896) อุปรากรสี่องก์ (Tragic Opera) ประพันธ์โดย Giacomo Puccini (1858-1924) คีตกวีสัญชาติอิตาเลี่ยน, ดัดแปลงจากนวนิยาย Scènes de la vie de bohème (1851) แปลว่า Scenes of Bohemian Life ต้นฉบับแต่งโดย Henri Murger (1822-61) นักเขียนชาวฝรั่งเศส, เรื่องราวมีพื้นหลังกรุง Paris ช่วงปี ค.ศ. 1830 ได้ทำการปรุงแต่ง สร้างความโรแมนติกให้กับวิถีชีวิตสไตล์ Bohemian
Act 1: Questo mar rosso (แปลว่า The Red Sea) นี่เป็นบทเพลงเตรียมไว้สำหรับ Opening Credit แต่พอเปลี่ยนมาเป็น That’s Amore เลยย้ายมาใส่ตอนจบของหนังแทน ในอัลบัมใช้ชื่อ Instrumental Excerpts From La Bohème
Act 3: Donde lieta uscì (แปลว่า From here she happily left) เรื่องราวขณะนี้ Mimi ต้องการบอกเลิก ร่ำลาจาก Rodolfo แต่ความสัมพันธ์รักอันแนบแน่น มันจึงไม่ใช่เรื่องง่ายเลยสักนิด!
Luna till now belonged to the poets, to the dreamers, to daring fantasists and adventurers in powdered wigs. To fantasists in frock coats, and those in bizarre helmets from the pages of our latest novels. And of course to lovers, to them Luna was always most dear!
Baron Munchausen จากภาพยนตร์ The Fabulous Baron Munchausen (1962)
ด้วยทุนสร้าง $15 ล้านเหรียญ ทำเงินในสหรัฐอเมริกา $80 ล้านเหรียญ รวมทั่วโลก $122.1 ล้านเหรียน ถือว่าประสบความสำเร็จอย่างล้นหลาม! ตามด้วยเข้าฉายเทศกาลหนังเมือง Berlin สามารถคว้ารางวัล Best Director ขณะที่ Golden Berlin Bear ตกเป็นของ Red Sorghum (1987) ของผกก. Zhang Yimou
นอกจากนี้ยังได้เข้าชิง Oscar จำนวน 6 สาขา คว้ามา 3 รางวัล
Academy Award
Best Picture
Best Director
Best Actress (Cher) **คว้ารางวัล
Best Supporting Actor (Vincent Gardenia)
Best Supporting Actress (Olympia Dukakis) **คว้ารางวัล
Best Original Screenplay **คว้ารางวัล
Golden Globe Awards
Best Motion Picture – Musical or Comedy
Best Actor in a Motion Picture – Musical or Comedy (Nicolas Cage)
Best Actress in a Motion Picture – Musical or Comedy (Cher) **คว้ารางวัล
Best Supporting Actress (Olympia Dukakis) **คว้ารางวัล
Best Screenplay – Motion Picture
ผู้ชนะรางวัลภาพยนตร์แห่งปีนั้น The Last Emperor (1987) ถือว่าไร้ข้อกังขา (กวาดเรียบ 9 รางวัล) แต่ที่น่าผิดหวังก็คือ Nicolas Cage (ไม่ได้เข้าชิง), Norman Jewison ถูกมองข้ามสาขาผู้กำกับอีกครั้ง และเห็นว่าเมื่อตอน Cher ขึ้นรับรางวัล Best Actress กล่าวขอบคุณช่างทำผม คนสอนพูดสำเนียง Brooklyn แต่กลับไม่เอ่ยถึงผกก. Jewison เป็นความเห็นแก่ตัวที่น่าสมเพศยิ่งนัก!
กาลเวลาทำให้ Moonstruck (1987) กลายเป็นหนึ่งในภาพยนตร์อเมริกันคลาสสิก ได้รับการจัดอันดับจาก American Film Institute ติดอันดับหลายชาร์ททีเดียว
AFI’s 100 Years…100 Laughs อันดับ #41
AFI’s 100 Years…100 Passions อันดับ #17
AFI’s 100 Years…100 Movie Quotes: “Snap out of it!” อันดับ #96
AFI’s 10 Top 10: Romantic Comedy Film อันดับ #8
อีกสิ่งหนึ่งที่ผมคาดไม่ถึงอย่างมากๆก็คือ Criterion ได้ทำการบูรณะ 4K ผ่านการตรวจอนุมัติโดยผกก. Norman Jewison เสร็จสิ้นเมื่อปี ค.ศ. 2020 … มันอาจเพราะ MGM ขายต่อให้ 20th Century Fox ปัจจุบันควบรวมกับ Walt Disney สถานะของหนังเลยวุ่นๆวายๆ กลายเป็นโอกาส Criterion ฉกฉวยคว้ามาครอบครอง
In the Heat of the Night (1967) : Norman Jewison ♥♥♥♥
“They call me Mister Tibbs!” และการตบหน้าคนขาวของ Sidney Poitier ถือเป็นหมุดไมล์ของชาวผิวสี (African-American) ในยุคสมัยการเคลื่อนไหวเพื่อเรียกร้องสิทธิพลเมือง Civil Rights Movement (1954-68), สามารถคว้า 5 รางวัล Oscar รวมถึงภาพยนตร์ยอดเยี่ยมแห่งปี
แม้ว่า Hays Code จะล่มสลายในปี ค.ศ. 1968 แต่บรรดาสตูดิโอ/ผู้สร้างภาพยนตร์ต่างเริ่มไม่เห็นหัว ปฏิเสธร่วมสังฆกรรมมาตั้งแต่ Who’s Afraid of Virginia Woolf? (1966), หมุดไมล์สำคัญคือปี ค.ศ. 1967 เต็มไปด้วยผลงานที่ท้าทายขนบขนบกฎกรอบทางสังคมสมัยนั้น Bonnie and Clyde, Guess Who’s Coming to Dinner, In the Heat of the Night ฯ
ถ้าผมเป็นคณะกรรมการ Academy Award ปีนั้นคงปวดขมับอย่างแน่นอน นอกจากสามเรื่องนี้ยังมี The Graduate และ Doctor Dolittle เลือกยากมากๆว่าภาพยนตร์เรื่องไหนสมควรคว้ารางวัล Best Picture สุดท้ายตกเป็นของ In the Heat of the Night ที่อาจไม่ค่อยถูกใจใครหลายคน แต่ต้องถือเป็นอีกหมุดไมล์สำคัญ … ครั้งแรกของภาพยนตร์ที่มีนักแสดงผิวสีรับบทนำและคว้ารางวัล Oscar: Best Picture
แม้ว่า Sidney Poitier เข้าชิง Oscar: Best Actor ครั้งแรกกับ The Defiant Ones (1958) และคว้ารางวัลจาก Lilies of the Field (1963) แต่ผลงานที่ทำให้กลายเป็นดาวดาราค้างฟ้ากลับคือ In the Heat of the Night (1967) หลายคนอาจสะดุ้งตอนตบหน้าคนขาว แต่ยังมีประโยค “They call me Mister Tibbs!” คำว่า Mister ใช้กับบุคคลที่ได้รับความเคารพนับถือ นี่ถือเป็นการตบหน้า(เชิงนามธรรม)คนขาวในรัฐทางตอนใต้ Deep South ได้อย่างเจ็บแสบกระสันต์!
อีกสิ่งหนึ่งที่ต้องกล่าวถึงก็คือบทเพลง In the Heat of the Night แต่งโดย Quincy Jones, คำร้องโดยสามี/ภรรยา Alan & Marilyn Bergman, ขับร้องโดย Ray Charles ท่วงทำนองมีจังหวะช้าเนิบ และมักเอื้อยคำร้อง In the Heatttt of the Night มอบสัมผัสลุ่มร้อน มอดไหม้ทรวงใน นี่ฉันจะมาอดรนทน(อากาศร้อน)อยู่ทำไม? แฝงนัยยะถึงการอยู่ผิดที่ผิดเวลา แต่ค่ำคืนนี้อีกไม่นานก็ผ่านไป
Norman Frederick Jewison (1926-2024) ผู้กำกับ/นักแสดง สัญชาติ Canadian เกิดที่ Toronto, Ontario ตั้งแต่เด็กฉายแววด้านการแสดง ช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง อาสาสมัครทหารเรือ Royal Canadian Navy หลังปลดประจำการออกเดินทางท่องเที่ยว American South หวนกลับมาเรียนต่อ Victoria College แล้วย้ายสู่ London เขียนบทรายการโทรทัศน์สำหรับเด็ก หวนกลับมาแคนาดาทำงานยัง CBC Television ได้เป็นผู้ช่วย กำกับเกมโชว์ วาไรตี้ เข้าตานักแสดง Tony Curtis ชักชวนมากำกับภาพยนตร์เรื่องแรก 40 Pounds of Trouble (1962), แจ้งเกิดกับ The Cincinnati Kid (1965), The Russians Are Coming, the Russians Are Coming (1966), เคยเข้าชิง Oscar: Best Director จำนวนสามครั้ง แต่ไม่เคยได้สักรางวัล In the Heat of the Night (1967), Fiddler on the Roof (1971) และ Moonstruck (1987)
แม้ทศวรรษนั้นกลุ่มการเคลื่อนไหวเรียกร้องสิทธิพลเมือง Civil Rights Movement (1954-68) กำลังอยู่ในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อ แต่ผกก. Jewison ไม่ได้มีความสนใจในประเด็นเหล่านั้น เพียงได้รับมอบหนังสือจากโปรดิวเซอร์ Walter Mirisch แนะนำให้รู้จักกับนักเขียน John Ball อ่านแล้วเกิดสนใจอยากสรรค์สร้างภาพยนตร์ เท่านั้นเอง!
I don’t think people in the arts are that political, but I do think they have strong ideas of how the world should be and how society should be.
Norman Jewison
นวนิยาย In the Heat of the Night (1965) แนว Mystery แต่งโดย John Dudley Ball Jr. (1911-88) สัญชาติ African-American เกิดที่ Schenectady, New York แล้วไปเติบโต Milwaukee, Wisconsin หลังเรียนจบ Carroll College ทำงานเป็นนักข่าวหนังสือพิมพ์ เขียนบทความลงนิตยสาร และครั้งหนึ่งเคยรักษาการนายอำเภอ (Reserve Deputy) ณ Los Angeles County Sheriff’s Office
เกร็ด: นวนิยาย In the Heat of the Night นอกจากขายดีเทน้ำเทท่าจนมีภาคต่อติดตามมามากมาย ยังสามารถคว้ารางวัล Edgar Award: Best First Novel
ดัดแปลงบทภาพยนตร์โดย Stirling Silliphant (1918-96) สัญชาติอเมริกัน เกิดที่ Detroit, Michigan แล้วมาเติบโตยัง Glendale, California หลังเรียนจบ University of Southern California ทำงานเป็นนักเขียนรายการทอล์คโชว์ บทละคร ซีรีย์โทรทัศน์ Naked City (1958-63), Route 66 (1960-64), ภาพยนตร์เด่นๆ อาทิ In the Heat of the Night (1967), The Poseidon Adventure (1972), The Towering Inferno (1974) ฯ
Sir Sidney Poitier (1927-2022) นักแสดงเชื้อสาย Bahamian แต่บังเอิญคลอดที่ Miami, Florida เลยได้รับสัญชาติอเมริกันโดยอัตโนมัติ แล้วมาเติบโตยัง Bahamas จนกระทั่งย้ายมาอยู่สหรัฐอเมริกาตั้งแต่อายุ 15 ปีถัดมาเข้าร่วม American Negro Theater แรกๆไม่ได้รับการยอมรับเพราะ Tone Deaf ร้องเพลงไม่ได้ แต่ก็ฝึกหัดการแสดงด้วยตนเองจนกระทั่งได้รับบทนำละครเวที Broadways เข้าตาโปรดิวเซอร์ Darryl F. Zanuck จับเซ็นสัญญาแสดงภาพยนตร์เรื่องแรก No Way Out (1950), โด่งดังกับ The Defiant Ones (1958), กลายเป็นนักแสดงผิวสีคนแรกที่คว้ารางวัล Oscar: Best Actor จากเรื่อง Lilies of the Field (1963), ผลงานเด่นอื่นๆ A Patch of Blue (1965), In the Heat of the Night (1967), Guess Who’s Coming to Dinner (1967) ฯ
Rodney Stephen Steiger (1925-2002) นักแสดงสัญชาติอเมริกัน เกิดที่ Westhampton, New York ในครอบครัว Lutheran อาศัยอยู่กับมารดาเป็นนักร้อง นักแสดง ก่อนติดเหล้าจนสูญเสียทุกสิ่งอย่าง ปล่อยให้บุตรชายวัยห้าขวบถูกข่มขืน ทำร้ายร่างกาย พออายุสิบหกออกจากบ้านเข้าร่วมกองทัพเรือ (US Navy) ในช่วงระหว่างสงครามโลกครั้งที่สอง ปลดประจำการออกมารับจ้างทั่วไป ก่อนตัดสินใจเข้าโรงเรียนการแสดง New School for Social Research เป็นลูกศิษย์ของ Erwin Piscator ทำให้ค้นพบความสามารถด้านนี้ เริ่มจากมีผลงานละครเวที เข้าร่วม Actors Studio รุ่นเดียวกับ Marlon Brando, Kal Malden, Eli Wallach ฝึกฝนเทคนิค Method Acting แจ้งเกิดกับภาพยนตร์ On the Waterfront (1954), Oklahoma! (1955), Al Capone (1959), The Pawnbroker (1964), Doctor Zhivago (1965), In the Heat of the Night (1967) **คว้ารางวัล Oscar: Best Actor, Waterloo (1970), Duck, You Sucker! (1971), The Lion of the Desert (1980) ฯ
รับบทผู้กำกับการ Bill Gillespie แผนก Sparta Police Department เป็นคนใจร้อน อารมณ์ฉุนเฉียว ใครทำอะไรไม่พึงพอใจก็ด่ากราด ชอบดูถูกเหยียดหยามผู้อื่น นั่นรวมถึงนักสืบ Virgil Tibbs แม้รับรู้ว่าอีกฝ่ายคือใคร ก็ไม่อยากยินยอมรับว่าตนเองต่ำต้อย โง่เขลา พยายามหาข้อสรุปคดีความด้วยตนเอง จนแล้วจนรอดเอาแต่จับกุมผิดคน
เอาจริงๆถ้า Steiger คว้ารางวัล Oscar จากบทบาทอื่นอย่าง On the Waterfront (1954) หรือ The Pawnbroker (1964) เชื่อว่าน่าจะได้รับการจดจำมากกว่านี้ เพราะบทบาทของ In the Heat of the Night (1967) คือตำรวจจอมเหยียด มันจึงเป็นความกระอักกระอ่วน ขัดย้อนแย้งต่อสามัญสำนึก ไม่ใช่ทุกคนจะสามารถแยกแยะระหว่างการแสดง-ชีวิตจริง
ถ่ายภาพโดย Haskell Wexler (1922-2015) สัญชาติอเมริกัน เกิดที่ Chicago, Illinois ในครอบครัวเชื้อสาย Jews สำเร็จการศึกษาจาก University of California, Berkeley อาสาสมัครเป็นลูกเรือ Merchant Marine ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ปลดประจำการทำงานบริษัทของบิดา Allied Radio ก่อนเปิดสตูดิโอถ่ายภาพของตนเอง รับงานฟรีแลนซ์ช่างภาพ ผลงานเด่นๆ อาทิ America America (1963), Who’s Afraid of Virginia Woolf? (1966), In the Heat of the Night (1967), The Thomas Crown Affair (1968), One Flew Over the Cuckoo’s Nest (1993) ฯ
ปล. ระหว่างทางที่ Gillespie ขับรถพานักสืบ Tibbs มาถึงยังคฤหาสถ์หลังนี้ คลอประกอบพื้นหลังด้วยบทเพลง In the Heat of the Night แต่ทั้งๆซีเควนซ์ไม่ใช่ตอนกลางคืน สภาพอากาศไม่ร้อนระอุ นั่นแสดงว่าต้องการสื่อถึงสถานที่แห่งนี้ บ้านหรูหราของ Eric Endicott มันมีบางสิ่งอย่างที่สร้างความลุ่มร้อนทรวงใน (แก่ชาวผิวสี)
ตัดต่อโดย Hal Ashby (1929-88) สัญชาติอเมริกัน เกิดที่ Ogden, Utah โตขึ้นเดินทางสู่ Los Angeles ทำงานเป็นผู้ช่วยตัดต่อ ก่อนแจ้งเกิดกับ The Loved One (1965), The Russians Are Coming, the Russians Are Coming (1966), In the Heat of the Night (1967), The Thomas Crown Affair (1968), จากนั้นผันตัวมาเป็นผู้กำกับภาพยนตร์ The Landlord (1970), Harold and Maude (1971), Shampoo (1975), Being There (1979) ฯ
เพลงประกอบโดย Quincy Delight Jones Jr. (เกิดปี 1933) นักแต่งเพลง American Jazz เกิดที่ Chicago, Illinois เมื่อตอนอายุ 14 พบเห็น Ray Charles (ขณะนั้นอายุ 16 ปี) เล่นดนตรีในไนท์คลับ Black Elks Club เกิดความชื่นชอบหลงใหล ตัดสินใจเอาจริงจังด้านนี้ ได้รับทุนการศึกษาต่อ Berklee College of Music แต่ไม่นานก็ลาออกเพื่อเข้าร่วมทัวร์คอนเสิร์ตกับ Lionel Hampton, และยังเดินทางท่องยุโรปกับ Harold Arlen, จากนั้นมีโอกาสร่วมงานศิลปินชื่อดังมากมาย จนกระทั่งผู้กำกับ Sidney Lumet ชักชวนมาทำเพลงประกอบภาพยนตร์เรื่องแรก The Pawnbroker (1964), ผลงานเด่นๆ อาทิ Walk, Don’t Run (1966), The Deadly Affair (1967), In Cold Blood (1967), In the Heat of the Night (1967), The Italian Job (1969), The Getaway (1972), The Color Purple (1985) ฯ
งานเพลงของ Jones แน่นอนว่าเลือกใช้สไตล์ดนตรี Blues Jazz บรรยากาศ Funky Mood ผมอ่านเจอว่ายังมีกลิ่นอาย Southern (ผมก็ไม่รู้เหมือนกันว่าเป็นยังไง) สร้างบรรยากาศตึงๆระหว่างสองตัวละครหลัก และมอบสัมผัสอันตราย ดินแดนไม่ปลอดภัยสำหรับชาวผิวสี
บทเพลงไคลน์แม็กซ์ Mama Caleba’s Blues บรรเลงเปียโนโดย Ray Charles ถ่ายทอดสัมผัสทางอารมณ์ที่เก็บกด ซุกซ่อนเร้น เต็มไปด้วยความอัดอั้น เสียงฮาร์โมนิก้าสะท้อนความวังเวงชีวิต การเป็นคนดำในดินแดนตอนใต้สหรัฐอเมริกัน มันช่างทุกข์ทรมาน ลำบากแสนเข็น
มองผิวเผิน In the Heat of the Night (1967) นำเสนอกระบวนการสืบสวนสอบสวน (Police Procedural) เพื่อค้นหาตัวฆาตกรสังหารโหด แต่เหตุการณ์คู่ขนานบังเกิดขึ้นคือการเผชิญหน้าระหว่างผู้กำกับการ Bill Gillespie vs. นักสืบ Virgil Tibbs, ต่างเป็นตัวแทนความขัดแย้งระหว่างคนขาว vs. ผิวสี, ฟากฝั่งหนึ่งเอาแต่ใช้อารมณ์ แสดงออกผ่านคำพูด ภาษากาย vs. อีกฝ่ายครุ่นคิดด้วยเหตุผล แล้วยังต้องพยายามเก็บซ่อนความรู้สึกไว้ภายใน
In the Heat of the Night (1967) สะท้อนบรรยากาศความขัดแย้งระหว่างคนขาว vs. ชาวผิวสี โดยเฉพาะรัฐทางตอนใต้ที่ยังรุนแรง คุกรุ่น แม้กฎหมาย Jim Crow Laws เพิ่งถูกล้มล้างเมื่อปี ค.ศ. 1965 แต่ใช่ว่าคนเคยเต็มไปด้วยอคติ รังเกียจเหยียดหยาม ฟากฝั่งอนุรักษ์นิยม จะให้การยินยอมรับได้โดยทันที
ผมอธิบายไปตอนต้นว่าผกก. Jewison ไม่ได้มีความสนใจด้านการเมือง หรือเรื่องเรียกร้องสิทธิพลเมือง เพียงมือปืนรับจ้าง ทำงานตามที่ได้รับมอบหมายจากโปรดิวเซอร์ แค่บังเอิญว่าผลงานเรื่องนี้ได้กลายเป็นหมุดหมายสำคัญให้กับกลุ่มเคลื่อนไหว Civil Rights Movement ตบหน้าพวกคลั่งขาวทางร่างกาย วาจา และจิตใจ
หนังเข้าชิง Oscar จำนวน 7 สาขา สามารถคว้ามา 5 รางวัล แต่สิ่งน่าผิดหวังที่สุดก็คือ Sidney Poitier และ Quincy Jones (เพลงประกอบ) ไม่ได้รับโอกาสแม้จะเข้าชิง! ส่วนสาขาผู้กำกับ Jewison ก็ถูกแก่งแย่งไปโดย Mike Nichols เพราะปีก่อนพลาดรางวัลจาก Who’s Afraid of Virginia Woolf? (1966)
Academy Award
Best Picture **คว้ารางวัล
Best Director
Best Actor (Rod Steiger) **คว้ารางวัล
Best Adapted Screenplay **คว้ารางวัล
Best Film Editing **คว้ารางวัล
Best Sound **คว้ารางวัล
Best Sound Effects
Golden Globe Awards
Best Motion Picture – Drama **คว้ารางวัล
Best Director
Best Actor in a Motion Picture – Drama (Sidney Poitier)
Best Actor in a Motion Picture – Drama (Rod Steiger) **คว้ารางวัล
Best Supporting Actress (Quentin Dean)
Best Supporting Actress (Lee Grant)
Best Screenplay **คว้ารางวัล
ความสำเร็จของหนังทำให้มีการเข็นสองภาคต่อ แต่แค่เพียง Sidney Poitier ยินยอมหวนกลับมา แนะนำว่าไม่ต้องเสียเวลารับชมก็ได้มั้งนะ They Call Me Mister Tibbs! (1970), The Organization (1971)
กาลเวลาทำให้หนังได้รับการโหวตจากสถาบัน American Film Institite ติดอันดับหลายชาร์ททีเดียว
AFI’s 100 Years…100 Movies (10th Anniversary Edition): #75
AFI’s 100 Years…100 Movie Quotes: #16 “They call me Mister Tibbs!”
ปัจจุบันหนังได้รับการบูรณะ 4K Ultra HD สามารถหาซื้อ DVD/Blu-Ray จาก Criterion Collection และ Kino Lorber (แนะนำของ Kino Lorber เพราะยัดสองภาคต่อเข้ามาในของแถม) ส่วนของค่าย MGM ตั้งแต่ขายต่อให้ 20th Century Fox แล้วควบรวมกิจการ Walt Disney ก็ไม่รู้โชคชะตาร้ายดี
จริงๆผมตั้งใจจะรวบรวมเขียนถึงผลงาน Sidney Poitier ตั้งแต่เมื่อปีก่อน ตอนที่เพิ่งเสียชีวิต น่าเสียหายหาเวลาลงไม่ได้ จนกระทั่งเดือนที่แล้วถึงคราของผกก. Norman Jewison มันเลยจำเป็นต้องเขียนถึงภาพยนตร์เรื่องเสียที!
ส่วนตัวมีความชื่นชอบประทับใจหนังอย่างมากๆ สัมผัสบรรยากาศตึงเครียด ต่อต้านคนผิวสีใน Deep South ที่น่าหวาดสะพรึงกลัวยิ่งนัก! ต้องชื่นชมความหาญกล้าบ้าบิ่นของผกก. Norman Jewison การแสดงระดับซุปเปอร์สตาร์ Sidney Poitier (ขอละ Rod Steiger ไว้ในฐานที่เข้าใจ) และบทเพลงอันไพเราะเพราะพริ้ง Quincy Jones สร้างความลุ่มร้อน มอดไหม้ หมุดไมล์แห่งวงการภาพยนตร์ Hollywood
คำโปรย | In the Heat of the Night ค่ำคืนอันเดือดพล่าน ความขัดแย้งระหว่างชาติพันธุ์ ผลักดันให้ Sidney Poitier กลายเป็นนักแสดงอันดับหนึ่งของชาว African-American คุณภาพ | หมุดไมล์ ส่วนตัว | เดือดพล่าน
The Castle of Cagliostro (1979) : Hayao Miyazaki ♥♥♥♥♡
ภาพยนตร์อนิเมชั่นเรื่องแรกของ Hayao Miyazaki ดัดแปลงจากมังงะ Lupin the Third ปรับเปลี่ยนอาชญากรผู้เหี้ยมโหด โฉดชั่วร้าย ให้กลายเป็นจอมโจรโรแมนติก ปล้นสิ่งสำคัญที่สุดก็คือหัวใจหญิงสาว
ไม่ใช่แค่หนึ่งในภาพยนตร์อนิเมชั่นยอดเยี่ยมตลอดกาล! ยังได้รับคำชื่นชมจากผู้กำกับชื่อดัง Steven Spielberg ว่าเป็นหนึ่งใน “Greatest Adventure Movies of All Time” กลายเป็นแรงบันดาลใจแฟนไชร์ Indiana Jones, The Adventures of Tintin และโดยเฉพาะฉากขับรถไล่ล่า ยังกล่าวด้วยว่าคือหนึ่งใน “Greatest Chase sequences ever filmed”
I started looking through the old photographs of my trips to Japan. I’m very emotional about this talk about what a huge influence the country of Japan its people and my friend Hayao Miyazaki had on me. He showed me about three sequences from the film and I was blown away. Because this was the first animated film that I thought was made to entertain all ages. Clearly this was a film that was made by a filmmaker and not just for children. It made me feel I was not alone in the world. It’s for adults. It’s smart, it’s clever. The economy of the action. It was such smart filmmaking. It filled my soul – that’s what I wanted to create.
Technically, artistically, story-wise, this movie was a tremendous inspiration for me and it had a tremendous impact on me.
John Lasseter
หลายคนที่มีปัญหาในการรับชมผลงานส่วนใหญ่ของผกก. Miyazaki แต่เมื่อมีโอกาสดู Lupin III: The Castle of Cagliostro (1979) ล้วนพูดเป็นเสียงเดียวกันว่าเข้าถึงง่าย สนุกสนานเพลิดเพลิน ตื่นเต้นเร้าใจอย่างที่สุด! ทั้งๆภาพยนตร์อนิเมชั่นเรื่องนี้ รับหน้าที่เป็นเพียง ‘มือปืนรับจ้าง’ แต่ต้องถือว่าคือจุดเริ่มต้น เอ่อล้นความคิดสร้างสรรค์ พร้อมทดลองผิดลองถูก ยังอยู่ในช่วงมองหาสไตล์ลายเซ็นต์
Lupin the Third ไม่ได้มีความสัมพันธ์ทางสายเลือดใดๆกับ Arsène Lupin (ในช่วงแรกๆเคยอ้างว่าเป็นทายาทรุ่นที่สาม แต่เพราะถูกฟ้องร้องลิขสิทธิ์จากฝรั่งเศส ผู้แต่งมังงะ Monkey Punch เลยตัดญาติขาดมิตร) เอาจริงๆผู้ชมก็ไม่จำเป็นต้องรู้จัก หรือรับชมอนิเมะซีรีย์ก่อนหน้า/ภาคต่อติดตามมา อารมณ์ประมาณ James Bond ฉบับจอมโจร ขับรถเต่า มาดเก๋าเจ้ง สร้างเสียงหัวเราะขบขัน และฉากแอ๊คชั่นสุดเมามันส์
The Castle of Cagliostro (1979) น่าจะเป็นภาพยนตร์อนิเมชั่นเรื่องแรกๆของโลก ที่สร้างขึ้นด้วยความตั้งใจเด็กดูได้ ผู้ใหญ่ดูดี ไม่แบ่งแยกว่าอนิเมชั่นเหมาะสำหรับเด็ก หรือเนื้อหาภาพยนตร์ของผู้ใหญ่ (แบบพวก Animerama) และที่สำคัญก็คือคุณภาพที่ยังคงทันสมัยใหม่ รับชมในปัจจุบันยังไม่รู้สึกเก่าแก่เลยสักนิด!
เกร็ด: The Castle of Cagliostro (1979) เป็นภาพยนตร์อนิเมชั่นขนาดยาว (Feature Lengeth) เรื่องที่สองถัดจาก The Little Prince and the Eight-Headed Dragon (1963) สามารถคว้ารางวัล Ōfuji Noburō Award
ความตั้งใจแรกเริ่มของ Monkey Punch ต้องการให้ตัวละคร Lupin III มีความสัมพันธ์ทางสายเลือด หลานชายรุ่นสามของจอมโจร Arsène Lupin ที่สร้างโดย Maurice Leblanc แต่ในความเป็นจริงไม่สามารถทำเช่นนั้นเพราะติดปัญหาเรื่องลิขสิทธิ์ต้นฉบับ เลยใช้วิธีการเปลี่ยนชื่อตัวละคร Wolf, Rupan, Hardyman (Germany), Edgar de la Cambriole (France) ฯ
มังงะเรื่องนี้ของ Monkey Punch เน้นกลุ่มเป้าหมายผู้ใหญ่ ตัวละคร Lupin III ออกแบบมาให้มีความดิบเถื่อน อวดดี ขี้เมา เสือผู้หญิง สร้างภาพผู้ดีสไตล์ James Bond (มีคำเรียก ‘gentleman thief) เวลาก่ออาชญากรรม มักใช้ความรุนแรง ข่มขืนกระทำชำเรา ไร้สามัญสำนึกดีชั่ว … เป็นมังงะที่ไม่เหมาะสำหรับเด็กและเยาวชน
ความสำเร็จของมังงะเข้าตานักอนิเมเตอร์ Gisaburō Sugii พยายามโน้มน้าว Yutaka Fujioka ผู้ก่อตั้ง/เจ้าของสตูดิโอ Tokyo Movie (ปัจจุบันคือ TMS Entertainment) ให้ดัดแปลงเป็นอนิเมะซีรีย์ ด้วยความที่สตูดิโอมีเงินทุนไม่มากนัก จึงเริ่มต้นด้วยการสร้างตอน Pilot Film (1969) เพื่อมองหาผู้จัดจำหน่าย แต่กลับไม่มีใครสนใจเนื่องจากความรุนแรง และมีเรื่องทางเพศมากเกินไป! จนกระทั่งปี ค.ศ. 1971 ถึงได้ Yomiuri Television ตอบตกลงอนุมัติงบประมาณซีรีย์ 26 ตอน
เกร็ด: Lupin the Third Part I (1971-72) ถือเป็นอนิเมะซีรีย์(ญี่ปุ่น)เรื่องแรกที่มีกลุ่มเป้าหมายสำหรับผู้ใหญ่, ส่วนภาพยนตร์อนิเมชั่น(สำหรับผู้ใหญ่)คือไตรภาค AnimeRama ประกอบด้วย A Thousand and One Nights (1969), Cleopatra (1970) และ Belladonna of Sadness (1973)
Hayao Miyazaki และ Isao Takahata ที่เพิ่งขนข้าวของย้ายออกจาก Toei Animation มายัง Tokyo Movie ได้รับมอบหมายให้เข้ามาดูแลงานสร้างแทนตั้งแต่ตอนที่ 7 ทำการปรับเปลี่ยนโน่นนี่นั่น ลดความเหี้ยมโหดร้ายของตัวละคร Lupin III จนกลายเป็นบุคคล ‘happy-go-lucky’ ขณะที่เรื่องราวก็มีลักษณะ ‘Family-Friendly’ … ครึ่งแรก-ครึ่งหลังราวกับอนิเมะคนละเรื่อง!
The transition [between Ōsumi’s seinen-themed episodes and the family-friendly Miyazaki-Takahata installments] is not entirely smooth, but [the series is] a fascinating watch for the curious, and can give new viewers a glimpse into the variety the franchise offers as a whole.
Reed Nelson นักวิจารณ์จาก Anime News Network
ด้วยกระแสความนิยมที่เพิ่มขึ้นจากตอนท้ายๆ (ที่ดูแลงานสร้างโดย Miyazaki & Takahata) ทำให้อนิเมะได้ไปต่อซีซันสอง Lupin the 3rd Part II (1977-80) [Miyazaki มีส่วนร่วมแค่ตอน 145 และ 155], ตามด้วยภาพยนตร์อนิเมชั่นเรื่องแรก The Mystery of Mamo (1978) กำกับโดย Sōji Yoshikawa
So there was a basic premise that Lupin can be interpreted in many different ways, then we started discussing “how we should draw it this time” for this next film piece. In the actual timeline it was May of 1979 that I asked Miya-san to join. The rest of the plan was completely blank.
ตั้งแต่เด็กมีความเพ้อฝันต้องการเป็นนักวาดการ์ตูน รับอิทธิพลจาก Tetsuji Fukushima, Soji Yamakawa และ Osamu Tezuka แต่หลังจากรับชมอนิเมชั่น The White Snake Enchantress (1958) ตกหลุมรักนางเอกอย่างจัง เลยเบี่ยงเบนความสนใจไปทางนี้ หลังเรียนจบมหาวิทยาลัยสมัครงานเป็น In-Between Artist สตูดิโอ Toei Animation มีส่วนร่วมโปรเจค Doggie March (1963), Wolf Boy Ken (1963), ต่อมากลายเป็น Chief Animator, Concept Artist, Scene Designer ก่อนขนข้าวของย้ายไปสตูดิโอ Tokyo Movie (Shinsha) ร่วมงานกับ Isao Takahata สร้างซีรีย์ Lupin the Third (1971), ฉายเดี่ยวกับ Future Boy Conan (1978), และกำกับภาพยนตร์อนิเมชั่นเรื่องแรก The Castle of Cagliostro (1979),
To be honest, when I was first asked to join, I thought “why now?” For me, and I think Otsuka-san feels much the same, but Lupin was a character living in 60s to 70s. So I thought the theme to use Lupin was bit old and dated.
… after the first TV series comes the second, and then the movie (The Mystery of Mamo). I felt that Lupin had seen all the glory and ended all its chapters. So I was quite astonished when they were starting up again.
I questioned myself. What do I want to do with it now? For what kind of audience? … all I could think was the image of Lupin lived in his glory in 60s and early 70s, now living in the regret and shame for his young and wild life… He stopped caring about those fashion and status ten years ago. The same goes for his comrades.
คนที่กลายเป็นแฟนคลับ Lupin III ส่วนใหญ่มักมีจุดเริ่มต้นจากภาพยนตร์อนิเมชั่นเรื่องนี้ ซึ่งไม่ได้มีความใกล้เคียงกับต้นฉบับมังงะสักเท่าไหร่ ผู้แต่ง Monkey Punch แม้ชื่นชอบอนิเมะ แต่ไม่นานก็ตระหนักถึงผลกระทบเลวร้ายติดตามมา
95% of Lupin III fans outside Japan cite this work as what ‘triggered them to become a fan.’ I said, ‘This is not my Lupin.’ It’s a very good work by Miyazaki-kun, wrapped in kindness that I couldn’t have drawn. But the second half of the caper was cut off, and only the first word was taken up. My Lupin is poisonous… I wouldn’t have had him rescue the girl, I would have had him rape her!
Monkey Punch
Sumi Shimamoto ชื่อจริง Sumi Koshikawa, 越川 須美 (เกิดปี 1954) นักแสดง นักพากย์ (Seiyuu) สัญชาติญี่ปุ่น เกิดที่ Kōchi สำเร็จการศึกษา Toho Gakuen College of Drama and Music จากนั้นเข้าร่วมคณะการแสดง Gekidan Seinenza, โด่งดังจากการให้เสียงพากย์ Clarisse อนิเมะ The Castle of Cagliostro (1979), Nausicaä อนิเมะ Nausicaä of the Valley of the Wind (1984), Shokupanman แฟนไชร์ Soreike! Anpanman ฯ
ใครเคยรับชม The Shepherdess and the Chimney Sweep (1952) ของผกก. Paul Grimault น่าจะสังเกตเห็นอิทธิพลที่มีมากล้นต่อทั้งเรื่องราว และการออกแบบปราสาท Castle of Cagliostro จนบางคนอาจรู้สึกเหมือน ‘rip off’ คล้ายๆแบบ Lupin III ทำการโจรกรรมสิ่งของมีค่า (= Miyazaki ลักขโมยหลายๆสิ่งอย่างจากภาพยนตร์/อนิเมชั่นก่อนหน้า)
ผมเขียนถึงรายการภาพยนตร์เรื่องโปรดของผกก. Miyazaki มาเมื่อไม่กี่วันก่อนหน้า พบเห็นกังหันลมก็ชวนนึกถึง The Old Mill (1938), เครื่องจักร ฟันเฟือง ภาพยนตร์ Modern Times (1936), ฉากโลดโผนบนหอนาฬิกา Safety Last! (1923) ฯ เหล่านี้ถ้าพูดตรงๆก็คือลักขโมยมา แต่ภาษาศิลปินจะเรียกว่าได้รับอิทธิพล แรงบันดาลใจ ไม่ได้เหมือนเป๊ะขนาดนั้น … จะว่าไปสิ่งต่างๆเหล่านี้ ทำให้อนิเมะคละคลุ้งด้วยกลิ่นอาย ‘Nostalgia’ แต่เฉพาะบุคคลเคยรับรู้จักมาก่อนเท่านั้น!
เมื่อตอน The Shepherdess and the Chimney Sweep (1952) และ The King and the Mockingbird (1980) ต่างเป็นอนิเมะที่ไม่เคยเปิดเผยว่าหลังจาก The King กดปุ่ม หล่นตุ๊บ ล่องจุ๊น บุคคลเหล่านั้นสูญหายตัวไปไหน? ผกก. Miyazaki ก็ได้ขบไขปริศนา มอบคำตอบที่อาจชวนคลื่นไส้วิงเวียน แสดงให้เห็นถึงพฤติกรรมโฉดชั่วร้าย สถานที่ที่ความตายคือรากฐาน
โดยปกติแล้ว Lupin III มักขับรถหรูหราราคาแพงอย่าง Mercedes Benz (ด้วยเหตุผลว่าเป็นรถคันโปรดของ Adolf Hitler) แต่ความตั้งใจของผกก. Miyazaki ต้องการนำเสนอการเติบโตของตัวละคร สร้างเรื่องราวให้มีกลิ่นอาย ‘Nostalgia’ จึงปรับเปลี่ยนมาเป็นรถเต่าคลาสสิก Fiat 500 กลายเป็น ‘Iconic’ ของภาพยนตร์อนิเมะเรื่องนี้โดยพลัน!
I thought this Lupin was probably a kind of man who used to drove Mercedes Benz SSK but now he is out of that phase and bored with it. He realized, after all, it does not matter what car he drives, as long as it drives, and he is just driving around with the most basic car. He is over the fame and status which came with the money. He is no longer a man who would pull out the most rare and expensive cigarette lighter to light his cigarette anymore. He does not give a single damn about such thing. He is fine with the cheap disposable one as long as it does the job. That was my image of Lupin. I felt like I finally understood Lupin. And based on that image, I created this film.
ถ้าเป็นเมื่อสิบปีก่อน ไม่แน่ว่า Lupin III อาจจะลักพาตัว Clarisse กลายเป็นคู่หู Bonnie and Clyde แต่ใจความอนิเมะเรื่องนี้เกี่ยวกับการหวนระลึก ความทรงจำวันวาน กาลเวลาได้เคลื่อนพานผ่าน ปัจจุบันรู้สึกเหน็ดเหนื่อย เบื่อหน่าย แก่เกินแกง สุดท้ายเลยขีดเส้นแบ่ง ยินยอมปลดปล่อยเธอสู่อิสรภาพ ร่ำลาจากตอนนี้เลยดีกว่า!
Even when it comes to love, he keeps the same stance. Maybe if it was ten years ago, he would have fallen for love, but now he knows he is not that young nor innocent, so he excuse himself as “old man” and draw the line.
Hayao Miyazaki
ตัดต่อโดย Mitsutoshi Tsurubuchi,
นำเสนอการผจญภัยของจอมโจร Lupin III (และผองพวก) หลังจากปล้นคาสิโน ณ Monte Carlo ออกเดินทางสู่ประเทศ Cagliostro วางแผนลักขโมยเจ้าหญิง Clarisse และสิ่งล้ำค่าที่สุดในปราสาทแห่งนี้
อารัมบท, จอมโจร Lupin III ปล้นคาสิโน Monte Carlo
Castle of Cagliostro
ระหว่างทางไปยัง Cagliostro พบเห็นผู้หญิงในชุดเจ้าสาวถูกรถคันหลังไล่ล่า Lupin III (และ Daisuke Jigen) จึงพยายามให้การช่วยเหลือ
เดินทางมาถึงปราสาท Cagliostro เหมือนว่า Lupin III จะมีความหลังบางอย่างกับสถานที่แห่งนี้
แนะนำตัวละคร Count Cagliostro เข้าไปในห้องของเจ้าหญิง Clarisse แล้วออกคำสั่งให้ลูกน้องจัดการ Lupin III
หลังรับประทานอาหารมื้อเย็น Lupin III (และ Daisuke) ก็ถูกโจมตีโดยลูกน้องของ Count Cagliostro
เพลงประกอบโดย Yuji Ohno, 大野 雄二 (เกิดปี 1941) นักแต่งเพลง แจ๊ส สัญชาติญี่ปุ่น เกิดที่ Atami, Shizuoka สามารถเล่นเปียโนตั้งแต่อยู่โรงเรียนอนุบาล โตขึ้นเข้าศึกษาวิชากฎหมาย Keio University แล้วยังได้เป็นสมาชิกวง Keio University Light Music Society, จบออกมาเริ่มจากเล่นดนตรี Backing แต่งเพลง ออกอัลบัม ทำเพลงประกอบภาพยนตร์ โทรทัศน์ โด่งดังจากซีรีย์ Lupin III มีผลงานตั้งแต่ซีซันสอง Lupin III Part II (1977-1978) จนถึงปัจจุบัน
ใครเคยรับชมแฟนไชร์ Lupin III น่าจะมักคุ้นกับ Main Theme คละคลุ้งด้วยกลิ่นอาย Jazz รสสัมผัส Bebop จังหวะรวดเร็ว สนุกสนาน เต็มไปด้วยลีลาโลดโผนของการเปลี่ยนแปลงคีย์และคอร์ด ทำให้ผู้ฟังไม่สามารถคาดเดาอะไร คล้ายๆอุปนิสัย/พฤติกรรมจอมโจร Lupin III ผันแปรเปลี่ยนอยู่ตลอดเวลา … แต่สำหรับอนิเมะเรื่องนี้ Main Theme ของ Lupin III จะแทรกแซมอยู่ตามท่วงทำนองต่างๆ ระหว่างการขับรถไล่ล่า เผชิญหน้าอันตราย หาใช่บทเพลงประกอบหลักไม่!
นั่นเพราะเนื้อหาสาระของอนิเมะ คือการลักขโมยหัวใจหญิงสาว (สมบัติล้ำค่าที่สุด) จึงคละคลุ้งด้วยกลิ่นอายโรแมนติก และอาการโหยหาความทรงจำเมื่อครั้นวันวาน (Nostalgia) ท่วงทำนองหลักจึงเป็น Variation จากบทเพลงคำร้อง 炎のたからもの อ่านว่า Honō no Takaramono แปลว่า Fire Treasure (บางครั้งอาจใช้ชื่อ Treasures of Time), คำร้องโดย Jun Hashimoto, ต้นฉบับขับร้องโดย Toshie Kihara ร่วมกับวงดนตรี You & The Explosion Band มีคำเรียกสไตล์ Jazz Funk
คำร้องญี่ปุ่น
คำแปลอังกฤษ
Shiawase o tazunete watashi wa yukitai Ibara no michi mo itetsuku yoru mo Futari de watatte yukitai
Tabibito no samui kokoro o Dare ga daite ageru no Dare ga yume o kanaete kureru
Honoo to moesakaru watashi no kono ai Anata ni dake wa wakatte hoshii Kizuna de watashi o tsutsunde……
Kōya o sasurau anata o Nemurasete agetai no Nagareboshi wa anata no koto ne
Honō to moesakaru watashi no kono ai Anata ni dake wa wakatte hoshii Nazomeku kiri mo harete iku
I want to go in search of happiness Through thorny paths and frozen nights I want to go across the road together
Who will hold the traveler’s cold heart Who will hold you in their arms? Who will make my dreams come true
My love that burns with fire I only want you to understand Wrap me in your bonds ……
As you wander in the wilderness I want to put you to sleep You are the shooting star
My love that burns with fire I only want you to understand And the mists of mystery will clear
ในบริบทของอนิเมะมีการย้อนระลึกความหลังประมาณสิบปีก่อน ซึ่งตรงกับช่วงที่ผกก. Miyazaki เคยทำงานอยู่ Toei Animation = Castle of Cagliostro ซึ่งท่าน Count of Cagliostro สามารถเปรียบเทียบถึงผู้บริหาร(สตูดิโอ Toei)ที่มีความเรื่องมาก เจ้ากี้เจ้าการ เผด็จการ … แนะนำให้ไปอ่านบทความ The Great Adventure of Horus, Prince of the Sun (1968) จะเข้าใจเหตุผลที่ทั้ง Isao Takahata และ Hayao Miyazaki ตัดสินใจร่ำจากลา Toei Animation ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1971
เกร็ด: The Castle of Cagliostro (1979) ได้รับการโหวตติดอันดับ #20 ชาร์ท Laputa: Top 150 Japanese and World Animation (2003) ถือเป็นเรื่องที่ห้าของผกก. Miyazaki ถัดจาก #6 Future Boy Conan (1978), #7 My Neighbour Totoro (1988), #16 Nausicaä of the Valley of the Wind (1984) และ #19 Laputa: Castle in the Sky (1986)
แม้ลิขสิทธิ์อนิเมะจะไม่ใช่ของสตูดิโอ Ghibli แต่ทว่า TMS Entertainment เก็บทำนุรักษาฟีล์มต้นฉบับไว้เป็นอย่างดี ผ่านการบูรณะ 4K UHD เมื่อปี ค.ศ. 2019 จัดจำหน่าย Blu-Ray โดย Discotek Media ของแถมพอสมควรเลยละ
ในบรรดาผลงานของผกก. Miyazaki ผมมีความสนุกสนาน เพลิดเพลินมากที่สุดกับ The Castle of Cagliostro (1979) ทั้งฉากแอ๊คชั่นมันส์ๆ อนิเมชั่นบ้าระห่ำ พบเห็นสารพัดการเชื่อมโยง The King and the Mockingbird (1980) ของผกก. Paul Grimault ยิ่งทำให้รู้สึกอึ่งทึ่ง คาดไม่ถึง ปล้นสิ่งสำคัญที่สุดก็คือหัวใจผู้ชม!
The Castle of Cagliostro (1979) ถือเป็นไฮไลท์ยืนหนึ่งของแฟนไชร์ Lupin III ด้วยความที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว แตกต่างจากต้นฉบับมังงะ หรือซีรีย์ตอนอื่นๆ จึงไม่มีเรื่องไหนๆสามารถก้าวข้ามผ่าน ใกล้เคียงสุดอาจคือภาพยนตร์สามมิติ Lupin III: The First (2019) กำกับโดย Takashi Yamazaki ทำการเคารพคารวะ พล็อตเรื่องคล้ายๆกัน (แต่หลายคนบอกว่าขาดกลิ่นอายสไตล์อนิเมะสองมิติไปพอสมควร)
คำอาลัย (Eulogy) ในพิธีศพของ Isao Takahata โดย Hayao Miyazaki มีการพูดถึงแรกพบเจอ และความทรงจำระหว่างโปรดักชั่น Horus, Prince of the Sun (1968) ครั้งแรกที่พวกเขาร่วมงานกัน ผมนำมามาแค่บางส่วน ใครอยากอ่านเต็มๆคลิกที่ลิ้งค์ด้านล่าง
In 1963, we first met each other. Paku-san was 27 and I was 22, back then. I still remember the day when we exchanged words for the first time. I was waiting for the bus bound for Nerima at a bus stop in the twilight. A young man approached me walking down the street where some puddles remained right after it rained. “I heard you are meeting up with Segawa Takuo-san.” In front of me was the gentle and wise looking face of a young man. That was the moment when I first met Takahata-san, also known as Paku-san. I wonder, why do I still remember that this clearly, even though it was 55 years ago? I can even vividly remember the look on his face at that time.
The production [of The Great Adventure of Horus, Prince of the Sun as Takahata worked as its screenwriter] did not proceed well. The staff were not familiar with [Takahata’s] new style. The progress was so slow that the project became a headache to the entire company. Paku-san was an incredible persistent guy. Even as the company’s top management tried to change his direction with, sometimes, threats and, sometimes, begging, he did not change. I worked by myself over weekends with no AC in the summer, drawing the sketches for the background pictures on big sheets of paper. The agreement with the labor’s union did not allow the work on weekends but I did not care. It was so simple. I just did not punch the time card for the weekend work.
After I watched the first version [of The Great Adventure of Horus] I could not move. It was not that I was moved, but I was totally taken by surprise. I was aware of the dispute over the scene of “Mayoi no Mori/The Enchanted forest” as to whether it should have been edited out or not. Paku-san negotiated with the company board patiently and he had no choice, but had to agree on the number of the animation frames and the number of work days to the deadline. Of course, he could not keep the agreement. More frame and more days cost. Every time he broke the agreement, he had to write an apologetic letter [to the company]. I wonder how many letters he had to write. I was also fully tied up with my own job and I could not help him in that tough fight.
I watched the scene with Hilda in the Enchanted forest at the first test screening. The overwhelming expression and the pictures! And so much love! I came to understand for the first time that this was what Paku-san wanted to create…
Horus, Prince of the Sun (1968) คือหนึ่งในภาพยนตร์อนิเมชั่นที่เต็มไปด้วยปัญหา ความล่าช้า ใช้งบบานปลายเกินกว่า ¥100 ล้านเยน (เป็นโปรดักชั่นอนิเมะใช้ทุนสร้างสูงสุดขณะนั้น ก่อนถูกโค่นล้มลงโดย Space Battleship Yamato (1977)) ส่วนหนึ่งเพราะความเรื่องมาก เอาแต่ใจ ‘Perfectionist’ ของผกก. Takahata จนสตูดิโอ Toei Animation ต้องเข้ามาจุ้นจ้านวุ่นวาย สั่งหยุดโปรดักชั่นหลายครั้งเพื่อปรับแก้ไข หลายสิ่งอย่างถูกรวบรัด ตัดถอน ให้อยู่ภายใต้ระยะเวลา 90 นาที! … กลายเป็นจุดแตกหักของ Takahata ปฏิเสธกำกับอนิเมะให้ Toei Animation อีกต่อไป!
วันก่อนผมเพิ่งรับชม Little Prince and the Eight Headed Dragon (1963) แล้วพอต่อด้วย Horus, Prince of the Sun (1968) ช่วงแรกๆเกิดอาการอ้ำๆอึ้งๆ เพราะสังเกตเห็นหลายๆสิ่งอย่างละม้ายคล้ายคลึงจนเกินไป??? แต่พอสักประมาณกลางเรื่อง การมาถึงของ Hilda (พากย์เสียงโดย Etsuko Ichihara) เด็กสาวน่าพิศวง ชวนลุ่มหลงใหล บังเกิดความคลั่งไคล้ อาจเป็นตัวละครอนิเมชั่นมีความสลับซับซ้อนที่สุด (ขณะนั้น) … ความรำคาญใจในช่วงแรกๆก็ค่อยๆเจือจางหาย
ผมแอบรู้สึกเสียดายที่ถ้ารับชม Horus, Prince of the Sun (1968) ห่างๆจาก Little Prince and the Eight Headed Dragon (1963) อาจเกิดความชื่นชอบประทับใจมากนี้ แต่เพราะบังเอิญนั่งดูทั้งสองเรื่องในค่ำคืนเดียวกันอีกต่างหาก มันเลยเกิดอาการอ้ำๆอึ้งๆ แถมพบเห็นบางฉากเหมือนยังไม่เสร็จดี ตัดต่อเร่งรีบรวบรัดเกินไป แม้วิสัยทัศน์ของผกก. Takahata จะหัวก้าวหน้า ล้ำอนาคต และมีความเป็นส่วนตัวสักแค่ไหน ก็มิอาจลบเลือนอคติ ‘bad impression’ ที่บังเกิดขึ้นได้
เกร็ด: Horus: Prince of the Sun (1968) ติดอันดับ #11 ชาร์ท Laputa: Top 150 Japanese and World Animation (2003) ถือว่าสร้างอิทธิพลให้กับวงการอนิเมชั่นไม่น้อยทีเดียว!
โตขึ้นเข้าศึกษาวรรณกรรมฝรั่งเศส University of Tokyo ระหว่างนั้นมีโอกาสรับชม The Shepherdess and the Chimney Sweep (1952) [ต้นฉบับของ The King and the Mockingbird (1980)] ของผู้กำกับ Paul Grimault ทำให้เกิดความสนใจในสื่ออนิเมชั่น สมัครเข้าทำงานยัง Toei Animation กลายเป็นผู้ช่วยผู้กำกับ The Little Prince and the Eight-Headed Dragon (1963), กำกับบางตอนซีรีย์ Ken the Wolf Boy (1963-65) ฯ
หลังสะสมประสบการณ์กำกับอนิเมะซีรีย์มาหลายตอน เมื่อเดือนมีนาคม ค.ศ. 1965 ผกก. Takahata ก็ได้รับมอบหมายโปรเจคภาพยนตร์อนิเมชั่น ดัดแปลงเทพนิยายพื้นบ้าน 龍の子太郎 (1960) อ่านว่า Tatsu no ko Tarō แปลว่า Taro the Dragon Boy รวบรวมโดย Miyoko Matsutani (1926-2015) แต่เริ่มต้นพัฒนาคอนเซ็ป/บทอนิเมะได้ไม่นาน กลับถูกสั่งยกเลิก เพราะแหล่งข่าวรายงานว่ามีซีรีย์หุ่นเชิด (Puppet Series) กำลังอยู่ในช่วงระหว่างโปรดักชั่น (ออกฉายปี ค.ศ. 1966) … พูดง่ายๆก็คือไม่ต้องการทำซ้ำ เพราะมีแนวโน้มจะออกฉายปีเดียวกัน
เกร็ด: ต้องรออีกกว่าทศวรรษที่ Toei Animation จะไฟเขียวภาพยนตร์อนิเมชั่น Taro the Dragon Boy (1979) กำกับโดย Kiriro Urayama เห็นว่านำเอาคอนเซ็ป/บทบางส่วนที่พัฒนาค้างไว้ของ Isao Takahata มาสานต่อให้เป็นรูปเป็นร่าง
พอโปรเจคเก่าถูกยกเลิกไป ผกก. Takahata จึงยื่นข้อเสนอใหม่ ดัดแปลงบทละครหุ่นเชิด チキサニの太陽 อ่านว่า Chikisani no Taiyō แปลว่า The Sun Above Chikisani พัฒนาโดยนักเขียน Kazuo Fukazawa, 深沢 一夫 ซึ่งทำการตีความเรื่องเล่าพื้นบ้าน (Oral Tradition) オキクルミと悪魔の子 อ่านว่า Okikurumi to akuma no ko ของชนพื้นเมือง Ainu (アィヌ) อาศัยอยู่บนเกาะ Hokkaido (และ Northeast Honshu) … น่าเสียดายที่ผมไม่สามารถหารายละเอียดใดๆเกี่ยวกับนิทานพื้นบ้านดังกล่าว
สตูดิโอ Toei Animation ไม่ต้องการจะยุ่งเกี่ยวอะไรกับ Ainu People เพราะก่อนหน้านี้มีภาพยนตร์ A Whistle in My Heart (1959) ทั้งไม่ประสบความสำเร็จ แถมยังสร้างปัญหาขัดแย้งกับชนพื้นเมือง จึงโน้มน้าวให้ปรับเปลี่ยนสถานที่พื้นหลังมาเป็นแถบ Scandinavia
พื้นหลังทางตอนเหนือของ Ancient Norway ในยุคสมัย Iron Age Scandinavia, เรื่องราวของเด็กชาย Horus (พากย์เสียงโดย Hisako Ōkata) กำลังต่อสู้กับฝูงหมาป่า โดยไม่รู้ตัวปลุกตื่นยักษ์หิน (Golem) ชื่อว่า Moug the Rock Giant ท้าทายให้ดึงดาบ Sword of the Sun ที่แม้ขึ้นสนิมเกรอะกรัง แต่ถ้าวันหนึ่งสามารถหลอมใหม่ จะได้รับการเรียกขาน Prince of the Sun
Horus พยายามให้ความช่วยเหลือด้วยการต่อสู้กับปลาใหญ่และฝูงหมาป่า จนได้รับยกย่องวีรบุรุษประจำหมู่บ้าน แต่กลับถูก Drago มองด้วยสายตาอิจฉาริษยา พยายามพูดใส่ร้ายป้ายสี แถมยังโน้มน้าว Hilda (พากย์เสียงโดย Etsuko Ichihara) เด็กหญิงที่ Horus พากลับมายังหมู่บ้าน แท้จริงแล้วคือน้องสาวของ Grunwald เพื่อทำการขับไล่ ผลักไส จนทำให้เขาพลัดเข้าไปยัง The Enchanted Forest … สุดท้ายแล้ว Horus จะสามารถหาหนทางออก กลายเป็น Prince of the Sun ได้หรือไม่? และแผนการชั่วร้ายของ Grunwald จักลงเอยเช่นไร?
Horus เด็กชายวัย 14 ปี ผู้มีนิสัยซื่อตรง มั่นคง จริงใจ ยึดถือในสิ่งครุ่นคิดว่าถูกต้อง ปฏิเสธทรยศหักหลังพวกพ้อง ให้ความสำคัญกับผองเพื่อน ชอบช่วยเหลือผู้อื่น โดยไม่สนว่าตนเองจะต้องทนทุกข์ทรมานสักเพียงไหน อาจมีช่วงหนึ่งเกิดความโล้เลลังเลใจ แต่สุดท้ายก็สามารถฟันฝ่าอุปสรรคขวากหนาม ไม่มีอะไรบั่นทอนอุดมการณ์เชื่อมั่น ท้ายที่สุดจึงได้รับยกย่องเยี่ยงวีรบุรุษ Prince of the Sun
แบบเดียวกับ The Little Prince and the Eight Headed Dragon (1963) อนิเมะเรื่องนี้ถ่ายทำโดย Toeiscope หรือก็คือระบบ CinemaScope อัตราส่วนภาพ Anamorphic Widescreen (2.39:1) แม้อาจเพิ่มภาระงานให้นักอนิเมเตอร์ แต่ประสบการณ์รับชมภาพยนตร์อนิเมชั่น ก็ยิ่งใหญ่อลังการเพิ่มขึ้นด้วยเช่นกัน
ก่อนหน้านี้ (รวมถึง The Little Prince and the Eight Headed Dragon (1963)) มุมมองการถ่ายภาพของอนิเมะ/อนิเมชั่น มักมีลักษณะตรงไปตรงไป จัดวางให้ตัวละครอยู่กึ่งกลางเฟรม หรือพยายามทำให้เกิดความสมมาตร แต่วิสัยทัศน์ของผกก. Takahata ได้รับอิทธิพลจากวงการภาพยนตร์ และอนิเมชั่นมาสเตอร์พีซ The Shepherdess and the Chimney Sweep (1952) เต็มไปด้วยมุมกล้องแปลกๆพิศดาร ก้ม-เงย-เอียง ซูมมิ่ง (Zooming) แพนนิ่ง (Panning) ภาพนิ่ง (Freeze Frame) รวมถึงระยะภาพใกล้-กลาง-ไกล (Close-Up, Medium Shot, Long Shot และ Extreme-Long Shot ฯ) แพรวพราวด้วยสารพัดเทคนิคภาพยนตร์
ถ้าเป็นภาพยนตร์/อนิเมชั่นยุคก่อนหน้า เริ่มต้นอารัมบทมักมีการพูดเกริ่น คำบรรยายโน่นนี่นั่น กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว เตรียมความพร้อมผู้ชมนำเข้าสู่เรื่องราว แต่สำหรับ Horus: Prince of the Sun (1968) มาถึงก็ฉากแอ๊คชั่น ต่อสู้ ฝูงหมาป่ากำลังไล่ล่า พยายามจะเข่นฆ่าเด็กชาย Horus มันช่างเป็นเหตุการณ์ขวัญผวา อันตราย เฉียดตาย สร้างความตกอกตกใจ ไม่ค่อยเหมาะสำหรับเด็กและผู้ใหญ่จิตใจอ่อนไหว … นี่คือวิสัยทัศน์ของผกก. Takahata ที่ถือว่าล้ำยุคสมัยนั้น กล้าทำสิ่งแปลกใหม่ สร้างความคาดหวังสูงลิบลิ่วให้กับผู้ชม
เพื่อสร้างสัมผัสความใหญ่โตมโหฬารของ Moug the Rock Giant ถ้าเป็นอนิเมะยุคก่อนอาจจะมีแค่ภาพ Extream-Long Shot แล้วก็ตัดสลับ Close-Up ใบหน้าตัวละครทั้งสอง
ตอนที่ Horus สูญเสียคนในครอบครัว จึงตัดสินใจออกเดินทาง ล่องเรือผจญภัยไปกับสัตว์เลี้ยงคู่หู ผมยังไม่ตะขิดตะขวงใจสักเท่าไหร่ แต่พอต่อสู้กับเจ้าปลายักษ์เท่านั้นแหละ เริ่มรู้สึกไม่ค่อยพึงพอใจ มันละม้ายคล้าย The Little Prince and the Eight Headed Dragon (1963) มากเกินไปไหม?? จะมาอ้างว่าเรื่องเล่าปรับปราเริ่มต้นแบบนี้ก็ไม่ถูก เพราะ Takahata เคยทำงานผู้ช่วยผู้กำกับ #TLPatEHD ย่อมต้องรับรู้อย่างชัดเจนว่าตนเองกำลังทำอะไรอยู่
แต่อย่างน้อยความตายของปลายักษ์ใน Horus: Prince of the Sun (1968) ไม่ได้เกิดจากการเอาชนะด้วยพละกำลัง เจ้าปลาถูกทิ่มแทงดวงตา แสดงอาการคลุ้มคลั่ง (Berserk) แล้วพุ่งชนโขนหินจนดินถล่มลงมา แฝงนัยยะถึงพ่ายแพ้ภัยตนเอง หรือก็คือกรรมใดใครก่อ กรรมนั้นย่อมหวนกลับคืนสนอง
อย่างที่บอกไปแล้วว่าปราสาทคริสทัลของ Grunwald นำแรงบันดาลใจจาก The Snow Queen (1952) แต่สิ่งที่ผกก. Takahata และ Hayao Miyazaki ในฐานะ Scene Design) พยายามนำเสนอออกมานี้ รับอิทธิพลเต็มๆจาก The Shepherdess and the Chimney Sweep (1952)
ผมรับชมซีเควนซ์นี้ด้วยอารมณ์หงุดหงิด หัวเสียยิ่งกว่าตอนสังเกตเห็นการ ‘rip off’ จาก The Little Prince and the Eight Headed Dragon (1963) เพราะตระหนักถึงเหตุผลที่ผกก. Takahata ตัดสินใจทำเช่นนี้ เนื่องจากถูกเบื้องบนบีบบังคับ สั่งการลงมา ใครกันอยากจะให้ผลงานตนเองค้างๆคาๆ สร้างไม่เสร็จลักษณะนี้!
หลายคนคงเกาหัวแครกๆ Sword of the Sun ที่เต็มไปด้วยสนิมเกรอะกรัง แล้วจู่ๆหลังจาก Horus ก้าวออกมาจาก The Enchanted Forest ถึงมีสภาพใหม่เอี่ยมอ่อง ใครกันเป็นคนหล่อหลอม? เอาไปทำอะไรยังไงตอนไหน?
เพลงประกอบโดย Michio Mamiya, 間宮芳生 (เกิดปี 1929) คีตกวีสัญชาติญี่ปุ่น เกิดที่ Asahikawa, Hokkaido ตั้งแต่เด็กมีความหลงใหลในดนตรีพื้นบ้าน (Japanese Folk Music) ฝึกฝนการแต่งเพลง-เล่นเปียโนด้วยตนเอง (Self-Taught) จนกระทั่งได้เข้าศึกษา Tokyo College of Music (ปัจจุบันคือ Tokyo University of the Arts) สรรค์สร้างผลงานออร์เคสตรา, Sonata, Concerto, Opera, Choral Music, เพลงประกอบอนิเมชั่น Horus: Prince of the Sun (1968), Gauche the Cellist (1982), Grave of the Fireflies (1988) ฯ
อย่างบทเพลงแรก ホルスと岩男モーグ อ่านว่า Horusu to Iwao mōgu แปลว่า Horus and Moug the Rock Giant เริ่มต้นด้วยท่วงทำนองที่สร้างความตื่นตระหนักตกใจ เด็กชาย Horus กำลังต่อสู้เป็น-ตายกับฝูงหมาป่า แต่พอถึงกลางบทเพลงทุกสิ่งอย่างกลับพลิกกลับตารปัตร การฟื้นตื่นขึ้นของหินยักษ์ ขับไล่ฝูงหมาป่า เผชิญหน้าเด็กชาย กลายเป็นความน่าพิศวง ฉงนสงสัย ปีนป่ายขึ้นไปเบื้องบน ดึงดาบออกจากก้อนหิน … การแปรสภาพของบทเพลงในลักษณะขั้วตรงข้ามเช่นนี้ สามารถสะท้อนทุกสิ่งอย่างในอนิเมะที่สำรวจสองฟากฝั่ง ดี-ชั่ว รวมถึงบริเวณเลือนลางระหว่างกลาง
Opening Song จะถือว่าเป็น Main Theme ก็ได้กระมัง! คำร้องโดย Kazuo Fukazawa, ขับร้องโดย Chofu Boys and Girls Chorus, ท่วงทำนองมีความสนุกสนาน ร้อยเรียงภาพการผจญภัย ออกเดินทางด้วยความมุ่งมั่น ต้องการเติมเต็มความใฝ่ฝัน ด้วยการไปให้ถึงเป้าหมายปลายทาง
Go, go, Horus Towards luminous days By your side, we run until opening the ground
Go, go, Horus Hold up the sword of hope By your side, we run until splitting the wind
Call the sun Call the sun
Go, go, Horus For we are by your side
Go, go, Horus Firmly, raise your arms By your side, let us break the waves
Call the sun
Go, go, Horus We are by your side
หลายคนอาจมองว่าท่วงทำนองเพลงเก็บเกี่ยว (Song of the Harvest) และงานแต่งงาน (Song of the Wedding) น่าจะมีกลิ่นอายของ Scandinavia แต่ไม่เลยนะครับ! ผมรู้สึกว่าออกไปทางยุโรปตะวันออก ฟากฝั่งรัสเซียเสียมากกว่า แต่ทั้งหมดบรรเลงโดยเครื่องดนตรีคลาสสิก มันจึงคือการผสมผสานให้ได้กลิ่นอายพื้นบ้าน ร้องรำทำเพลงด้วยความสนุกสนานครื้นเครง
เฉกเช่นเดียวกับ Hilda’s Song บทเพลงที่ได้ยินในอนิเมะมีการตัดต่อ ขาดๆหายๆ บางครั้งคั่นด้วยบทสนทนา ถ้าอยากฟังเต็มๆต้องซื้อเพลงประกอบอัลบัม หาเนื้อร้องคำแปลอีกเช่นกัน
ชื่อบทเพลงสุดท้าย 太陽の剣 อ่านว่า Taiyō no ken แปลว่า Sword of the Sun แต่ปัจฉิมบทกลับไม่มีอะไรเกี่ยวกับดาบเล่มนี้! นั่นแปลว่าภาพพบเห็นมันอาจแฝงนัยยะบางอย่างที่สะท้อนถึงเรื่องราวบังเกิดขึ้น
ปัจฉิมบทเริ่มต้นด้วย Hilda ฟื้นตื่นขึ้นบนท้องทุ่งกว้าง เต็มไปด้วยความโล้เล้ลังใจ ฉันเคยทำสิ่งเลวร้ายเอาไว้ ครุ่นคิดว่าใครต่อใครคงไม่ให้การยินยอมรับ แต่ระหว่างด้อมๆมองๆพบเห็นด้วย Horus เดินเข้าไปจูงมือ แสดงการให้อภัยทุกสิ่งอย่าง แล้วร่วมกันก้าวเดิน ออกวิ่งสู่เส้นชัย … นั่นแปลว่า Sword of the Sun อาจสื่อถึงจิตวิญญาณอันเจิดจรัสของ Horus ที่พร้อมชักนำพาให้ทุกคนก้าวสู่แสงสว่าง
นั่นเลยเป็นหน้าที่ของ Prince of the Sun พระเอกในอุดมคติ วีรบุรุษผู้ยินยอมเสียสละตนเองเพื่อพวกพ้อง เชื่อมั่นในจิตวิญญาณอันบริสุทธิ์ แม้อีกฝ่ายเคยกระทำสิ่งชั่วร้าย ก็พร้อมให้อภัยทุกสิ่งอย่าง … นี่คือต้นแบบตัวการ์ตูนอย่าง Son Goku & Vegeta, Naruto & Sasuke ฯ
Sword of the Sun ในบริบทของอนิเมะคือดาบเก่าๆ สนิมเกรอะกรัง ไม่สามารถหลอมใหม่ด้วยวิธีการทั่วไป ต้องรอคอยจนกว่า Horus จะสามารถหล่อหลอมจิตใจตนเอง ค้นพบอุดมการณ์ เป้าหมายชีวิตแท้จริง มันถึงกลายสภาพเป็นดาบเล่มใหม่ สามารถตีรันฟันแทง ทำลายสิ่งชั่วร้าย Grunwald ให้ตกตายไป … นั่นแปลว่านัยยะแท้จริงของ Sword of the Sun ไม่ใช่แค่วัตถุอันทรงพลัง (บทเพลง Sword of the Sun ก็แอบบอกใบ้ความหมายเอาไว้แล้ว) ยังคือจิตวิญญาณอันเจิดจรัสของ Horus สามารถปัดเป่าความมืดมิด ทำให้โลกใบนี้สว่างสดใส รวมถึงใครที่เคยมีจิตใจอันมืดมิด ได้รับการชำระล้างจนขาวสะอาดเอี่ยมอ่อง
แม้กาลเวลาจะทำให้ Horus: Prince of the Sun (1968) ได้รับการยกย่องสรรเสริญ ติดอันดับภาพยนตร์อนิเมชั่นยอดเยี่ยมตลอดกาลจากหลากหลายสำนัก แต่ก็ไม่ได้สร้างความกระตือรือล้นให้ Toei Animation เมื่อปี ค.ศ. 2013 มีการจัดจำหน่าย Blu-Ray เพียงแค่สแกนใหม่ ขยับขยายขนาด (Upscaled) จนถึงปัจจุบันไร้ข่าวคราวการบูรณะ อาจจะดีที่สุดได้เพียงเท่านี้แหละ
มันเป็นความโชคร้ายหลายๆอย่างของอนิเมะเรื่องนี้ (แม้แต่ตัวผมเองที่ดันรับชมหลังจาก The Little Prince and the Eight Headed Dragon (1963)) ทำให้ไม่สามารถเพลิดเพลิน เต็มอิ่มกับวิสัยทัศน์ของผกก. Takahata แต่ก็ยังต้องถือว่าได้สร้างอิทธิพลอย่างล้นหลาม ทั้งการออกแบบตัวละคร ความซับซ้อนเรื่องราว เลือนลางระหว่างดี-ชั่ว มิตรภาพผองเพื่อน รวมถึงสารพัดลูกเล่นอนิเมชั่น … พวกอนิเมะแนวมิตรภาพ ต่อสู้กับด้านมืด ล้วนมีจุดเริ่มต้นจาก Horus: Prince of the Sun (1968) ด้วยกันทั้งนั้น
ผมมีความเชื่อมั่นอย่างแรงกล้า ถ้าผกก. Takahata ไม่ถูกกดดัน ควบคุมครอบงำ ได้รับอิสรภาพในการสรรค์สร้าง ผลลัพท์ออกมาน่าจะยอดเยี่ยมยิ่งๆกว่านี้ และอาจเทียบเคียงกับ Grave of the Fireflies (1988) และ/หรือ The Tale of the Princess Kaguya (2013)
: Gabriel Axel ♥♥♥♥
: Kiyoshi Kurosawa ♥♥♥♥
: Trần Anh Hùng ♥♥♥♥♡
, 
: Trần Anh Hùng ♥♥♥♥♡
RAREMEAT BLOG 